Главный имам, Верховный муфтий, Религиозная карта

Бас мүфти блогы

Намаз - время намаза

{{timings.fadzhr}}
{{timings.voshod}}
{{timings.zuhr}}
{{timings.asr}}
{{timings.magrib}}
{{timings.isha}}
Таң намазы
Күннің шығуы
Бесін намазы
Екінді намазы
Ақшам намазы
Құфтан намазы
Қазақстанның діни интерактивті картасы
Миләди
Хижри

Имамдар бағаны

02 03.21

Барша мақтау Әлемдердің Жаратушысы Аллаға болсын, және оның елшісі Мұхаммед (с.ғ.с.)-ға салауаттар мен сәлемдер жолдаймыз.

Адам баласының бұл дүниеде өз орнын тауып, тура жолдан ауытқымай діттеген мақсатына жетуі үшін де жолсерік қажет. Әркімнің өскен ортасы, ата-анасы, отбасы, туған-туыстары және жора-жолдастары өмірінің маңызды кезеңдерінде онымен бірге болатынын білеміз. Өмірдің ащысы мен тұщысы болады, кезектесіп жетістіктері қоса жүреді, қуанатын да, құлдилайтын да сәттеріңде саған бағыт-бағдар көрсететін де осы кісілер. Бүгінгі тақырыпта қозғайтын мәселеміз дос таңдау жайлы болады. Достықтың нағыз символы, Ислам тарихындағы Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) өмірлік, ақыреттік серігі, жан досы Әбу Бәкір (р.а.) арасындағы сыйластық пен адалдықтың өзі біздер үшін үлкен үлгі өнеге.

Құранда Алла Тағала:

         الأَخِلاءُ يَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلا الْمُتَّقِينَ

   «Сол күні тақуалардан басқа достар, бір-біріне дұшпан болады»[1].

Дос таңдағанда ықлас иелерін, тақуаларды, ақиқатқа шақырушыларды, ғұламаларды және дүниеге қызықпайтындарды жақын дос тұту, оларға еру міндет болады. Халық арасында: «Бір кісі жайлы сұрағың келсе өзінен сұрама, қасындағы жақын досынан сұра» деген тәмсіл бар.   

Достықта адамды жақсылыққа немесе жамандыққа бұйыратын үлкен күш бар. Тіпті, пенденің ақылын тазартуға, мінез-құлықты ластауға жетіп артатындай әсері бар. Тіршілігінде адамгершілік пен тыныштықта өмір сүру үшін, дінінде түрлі бүліктерден және адасушылықтан аман болу үшін дос таңдау уәжіп (міндет) болады.   

Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бір хадисінде:

الرجل على دين خليله، فلينظر أحدكم من يخالل : أن النبي ﷺ قال

«Кісі өзінің досының дінінде болады, сендерден біреулерің кіммен дос болып жүргеніне қарасын» - деген[2].

Яғни, досының ұстанған жолы, ақыл-кеңесінде онымен бірге болады. Өмірлік досымызды таңдағанда жақсы мінезді және саған сүйеу болатындай, қажет кезде теріс бұрылып кетпей, қиыншылықта қасыңнан табылатын, жақсылықта жәрдемші, ал, адасушылық пен жаманшылықта бастары бірікпейтін жолдас болуы қажет.

Алла Тағала Өзінің кітабы Құранда:

وَاتَّقُوا فِتْنَةً لَّا تُصِيبَنَّ الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنكُمْ خَاصَّةً ۖ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ

«Және сендерден жеке залым болғандарға ғана кесірі тиіп қалмайтын фитнадан сақтаныңдар. Сондай-ақ, Алланың қатты азап иесі екенін біліңдер»[3].

Лұқман хакім өзінің баласына өсиет қылып былай дейді: Ей балақай, күнәға бейім, пасық балалармен бірге отырып жүрме, себебі аспаннан бір азап келіп, саған да соның ұшы тиіп кете ме деп қорқамын. Керсінше, ғұламалар мен салихалы абзал жандармен бірге бол, өйткені жарамсыз құрғап қалған жерді жаңбыр жауу арқылы өсімдік өсіріп, тіршілік пайда болғаны секілді, өлген жүректі даналардың хикмет сөзімен нұрландыратынын ескерткен.

Әнәстан (р.а.) хадисте, Алла елшісі (с.ғ.с.) былай деді:

         «Құран оқушы мүмин тамаша иісті және дәмді, тәтті лимон секілді, ал Құран оқымайтын мүмин иісі жоқ, бірақ дәмді құрма секілді. Құран оқитын екіжүзді хош иісті, бірақ дәмі ащы райхан секілді, ал Құран оқымайтын екіжүзді, иісі де жоқ дәмі де ащы колоквинт (өсімдіктің бір түрі) секілді»[4].

Омар ибн әл-Хаттаб (р.а.) былай деді: Өзіңе пайдасы жоқ нәрсеге назар аударма, дұшпаннан аулақ бол, сенімді болған досқа жақында, бұзық адамнан алшақта, өйткені ол өзінің жаман істері арқылы саған кесірін тигізеді. Оған сырыңды ашпа, өзіңнің ісінде кеңесетін адамдарың, Алладан қорқатын адамдар болсын, сол нәрсе дәреженің жоғарлауына себеп болады.

         Алла тағала Өзінің кәләмі Құранда кімдермен дос болу керек екенін былайша баяндайды:

وَإِنَّ الظَّالِمِينَ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ ۖ وَاللَّهُ وَلِيُّ الْمُتَّقِينَ

         Шынында залымдар бір-бірінің досы. Сондай-ақ Алла тақуалардың досы[5].

        Жаман достар ертең қияметте бір-бірін танымайтын болады. Бірақ, бұл дүниеде танитын еді. Жалған өмірде сырттай дос болғанымен, іштей бір-бірімен жеккөрушілікте, дұшпандықта өмір сүріп, жаманшылық пен адасушылықта бастарын қосқан еді.  Арзымайтын мал-дүние мен құлқынның қамы үшін дос болып жүрген кісі, бір күні тақырға отырғаныңда сенімен достығын тоқтататын кісі. Ал тақуа жандар болса, бұл қара ниеттен аулақ, олар әрдайым жақсылықпен, шынайы бауырластықта бас қосады. Жақсы дос пен жаман достар бұл дүниеде қандай қарым-қатынаста болған болса, қияметте де сондай күйде болады. Бір-біріне ашулы болғандар дұшпан, ал сүйіспешілікте болғандар бауыр болады.

Құранда:

الأَخِلاءُ يَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ إِلا الْمُتَّقِين

         «Сол күні тақуалардан басқа достар, бір-біріне дұшпан болады»[6].

        Халил – деген сөздің мағынасы дос, жақын адам деген мағынада келеді. Құранда Алла тағала Пайғамбары Ибраһим (а.с.) «Аллаһ тағала Ибраһимді дос тұтты» - деген. Яғни, ізгі, шынайы амалы үшін жақын тұтты мағынасында[7].

Дос таңдауда біліп жүруіміз керек болған нәрсеміз,  дін ғұламаларымен бірге отыру, өйткені қасында болып, сұхбатына қатысу, адамға үлкен бір әсерін береді. Ақымақтармен бірге отыру, пендені қор етеді. Өйткені, надан саған пайда беремін деп, зиянын беріп қоюуы мүмкін. Қазақта: білімдімен дос бол - сасқанында ақыл береді – деп білімді, ақылды кісілермен дос болуға шақырған.

Ізгілерден қалған бір сөз бар: Досың ғалым болсын немесе ілім алушы болсын, бірақ надандардан болмасын, олардан алшақ жүр – деген екен. Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) сахабаларымен келе жатқанда қарғысқа ұшыраған қауымның қабірінен тез-тез жүріп өткенін хабар етеді. Оларға келетін азаптың бір ұшы бізге де келіп қала ма деп қорыққан.

Әбу Саһид әл-Худридан (р.а.) келген хадисте Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) айтты: «Мүміннен басқасын дос тұтпа және дастарханыңнан тек тақуалар дәм татсын» - деген[8].

Омар ибн әл-Хаттаб (р.а.) былай деген екен: Шыншылмен дос бол, олардың қанатының астында өмір сүр, қиыншылық кезде саған көрік, зейнет және басыңа бәлемен, қиыншылық келіп қалған кезінде жәрдемшің болады.

Имам Ғазали өзінің ғибратты сөзінде дос таңдаған адам мына бес қасиетіне мән берсін деген: 1. Ақылды болуы  2. Көркем мінезді 3. Пасық күнәһар болмауы  4. Бидғатшы  5. Дүниеқұмар болмауы, секілді сипаттарға қатты мән беруі керек екенін ескерткен.

Ақылдылық -   жақсы ойға дұрыс бағытқа жол көрсетеді. Ақымақпен сұхбат құру достықты үзуге, жалғыздыққа алып барады.

Бірде имам Әбу Ханифа (р.а.) мешітте шәкірттеріне фиқһтан сабақ беріп жатқан екен, сол кезде дәріске жүзі әдемі, киімі жарасымды бір кісі кіріп келеді. Сонда Имам аяғын жинап құрмет көрсетеді. Имам сабағында ақшам намазының уақытының кіруі күн батқаннан, қызыл шапақ жоғалғанға дейін жалғасады деп түсіндіргенде: Әлгі кірген Кісі, сұрақ қою мақсатында Имамға: егер күн батпаса не болады дегенде, Имам Әбу Ханифа: Ол кісінің ақылының аз, зеректінің нашар екендігін сездім, енді Әбу Ханифа аяғын созса бола береді - деген екен.

Көркем мінез – Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) мінезге қатысты хадисінде: «Мүміннің иман тұрғысынан ең кемелі мінез-құлқының жақсы көркем болғаны» деп айтқан.

Көркем мінезді, шыншыл кісілермен дос бол. Сенің сырың мен айыбыңды жасырады, қиын кезде сенімен бірге болады, өзінің қымбат нәрсесін саған береді, жақсылығыңды жаяды, кемшілігіңді жабады. Жағымпаз, сөзі әдемі, бірақ жүрегінде арам ойы бар достан сақтан. Басыңа іс түскенде тастап кетеді.

Пасық болмау – Пасық кісімен дос болу, сұхбаттасу, саған еш пайда әкелмейді. Құранда Алла тағала:

وَلا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنَا قَلْبَهُ عَن ذِكْرِنَا وَاتَّبَعَ هَوَاهُ وَكَانَ أَمْرُهُ فُرُطًا

«Тек нәпсі қалауының соңына ергендердің сөздеріне құлақ аспа. Өйткені, олардың жүректерінен Біз жайлы оларды шығарып, селқос қып қойғанбыз. Сондықтан олардың  барлық ісі құрдымға кетеді[9]».

Бидғатшы болмау – Дінде негізі жоқ нәрсені ойлап табатын адам. Бұндай кісінің достығында қатер бар. Ондай кісімен ара үзу әбден лайықтырақ. Әл-Фудайл ибн Йиад айтты: Кімде-кім дінге жаңалық енгізушіні жақсы көрсе, оның істері бекер және жүрегінен Алла тағала Исламның нұрын алып қояды деген[10]. Керсінше ықласты, шыншыл иелерімен достықты құру. 

Сөзімізді қорытындылай келе дос таңдау жәй ғана амал емес, керсінше көңіл бөлетін, аса сақтықпен қарайтын бағыт-бағдар екенін білдік. Әйтсе де, адам баласы өзінің нәпсісін тәрбиелеумен, жүрегін барлық жаман әдеттерден тазалаумен айналысса, жақын адамдарын да сондай күйде табатынын ұмытпау қажет. Үнемі жақсылықты қалап, пайдалы істермен шұғылданып, уақытын босқа өткізбей жүрген, пенденің жан дүниесі де сондай өзі секілді ізгі достарды іздейтінін білгеніміз жөн.   

        

Қостанай облыстық мешітінің найб имамы Абзал Сұлтанғалиұлы

 

  1. Зухруф сүресі 67 аят.
  2. Әбу Дауд 259/4, хасан хадис.
  3. Әнфәл сүресі 25 аят.
  4. 4. Бұхари, Муслим
  5. Жәсия сүресі 19 аят.
  6. Зухруф сүресі 67 аят.
  7. Ниса сүресі 125 аят.
  8. хасан хадис.
  9. Кәф сүресі 28 аят.
  10. Абу Ну’айм 8/103.

    Пайдаланған әдебиеттер:

    Құран кәрім (қазақша аударма)

           2. «Әл-маусуғатул минбария фил-хутоби» кітабынан аударылды.

Абзал Сұлтанғалиұлы
25 02.21

Жаратушы Иеміз бізге Құранды мұра ретінде түсіріп, оны жаттау арқылы сақтауды, оқып ой жүгіртуді және соған сай амал етуімізді бұйырды. Бұған қатысты Алла Тағала былай дейді:

ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتَابَ الَّذِينَ اصْطَفَيْنَا مِنْ عِبَادِنَاۖ فَمِنْهُمْ ظَالِمٌ لِّنَفْسِهِ وَمِنْهُم مُّقْتَصِدٌ وَمِنْهُمْ سَابِقٌ بِالْخَيْرَاتِ بِإِذْنِ اللَّـهِۚ ذَٰلِكَ هُوَ الْفَضْلُ الْكَبِيرُ

«(Пайғамбардан кейін) осынау Кітапты пенделеріміз арасынан Өзіміз таңдап алған құлдарымызға (оны көздің қарашығындай сақтасын, оны басшылыққа алсын һәм өзгелерге де үйретсін деп) асыл мұра етіп қалдырдық. Алайда олардың арасында (осынау ұлы міндетті лайықты түрде атқармай, күнәға белшесінен батып) өз-өздеріне зұлымдық жасаушылар бар; олардың ішінде (оны бірде басшылыққа алса, бірде алмай) екі ортада дел-сал болып жүргендер де бар; сондай-ақ олардың арасында Алланың қалауымен қайырлы істерде алдына жан салмайтын ізгі жандар да бар. Міне, (Алланың) ең үлкен шарапаты осы (яғни, Алланың қалауымен пайғамбарға лайықты түрде мұрагер болу)»[1].

Адам жаттаған сүрелерді немесе аяттарды ұмытып қалмау үшін әрдайым Құранды қайталау арқылы онымен үнемі байланыста болуы керек. Себебі, Құран үнемі оқылып және қайталанып тұрмаса, тез ұмытылады.

Абдулла ибн Масғуд (р.а) риуаят еткен хадисте Алла елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) былай деген:

 بِئْسَمَا لأَحَدِهِمْ يَقُولُ نَسِيتُ آيَةَ كَيْتَ وَكَيْتَ بَلْ هُوَ نُسِّيَ ، اسْتَذْكِرُوا الْقُرْآنَ ، فَلَهُوَ أَشَدُّ تَفَصِّيًا مِنْ صُدُورِ الرِّجَالِ مِنَ النَّعَمِ بِعُقُلِهَا .

«Олардың бірі: «Қалай да солай аятты ұмыттым»,-деп айтуы, неткен жаман нәрсе! Бәлки ол ұмыттырылды! Құранды естеріңде сақтаңдар. Себебі Құран, адамдардың көкірегінен сытылып кетуге, тұсаулы тұрған малдан да жылдам»[2].

Бұл мәселеге қатысты «Әл-Фәтәуа әл-Хиндия» кітабында былай делінген: «Құранды жатқа оқығаннан қарағанда, мұсхафтан оқыған абзалырақ. Егер бір кісі Құранды (бірнеше сүре не аят) жаттап, кейін ұмытып қалса, онда ол күнәһар болады. «Ұмытып қалса» дегені Құранды тіпті мұсхафтан қарап та оқи алмау деп түсіндіріледі»[3].  

Қорыта айтқанда, кімде-кім жаттаған Құранын (бірнеше сүре не аятты) Кітаптан қарап оқи алмайтындай деңгейде ұмытып қалса күнәһар болады. Ал мусхапқа қарап оқи алатындай дәрежеде болса күнәһар болмайды.

Дұрысын бір Алла ғана білуші!

 

Дархан Манарбекұлы

Қостанай облысының пәтуаға жауапты маманы

 

[1]«Фатыр» сүресі, 32-аят.

[2]Бұхари,№4744, Муслим, №790.

[3]Әл-Фәтәуа әл-Хиндия, 5/391.

Сыздыков Дархан Манарбекович
22 02.21

Кешірімділік қасиеті асыл дініміз Исламның негізгі өзегінің бірі болып табылады. Құранда «кешірім» сөзі екі жүзден астам жерде айтылады. Бұл деген сөз, дініміздің кешірімділікке ерекше мән бергендігі. Өзгелердің қатесін кешіре білу –адамгершіліктің ең жоғарғы үлгісі.

Құранда: خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِينَ

 «Кешір, жақсылыққа шақыр және надандардан бетіңді бұр!» (Ағраф-199), деп әміретілген. Ардақты пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Өзінен алыстап кеткендерге жақындау, зұлымдық жасағандарды кешіру, мақрұм қалдырғандарға (ештеңе бермегендерге) сыйлық беру – жақсы мінезді болу деген сөз»,-десе, бабаларымыз: «Алдыңа келсе, атаңның құнын кеш», деп өсиет қалдырған.

Бала кезімізде ата-анамыз өзгелерге реніш білдірген уақыттарында «Таспен ұрғанды-аспен ұр» деп отыратын. Сонда біз таң қалып, қалың ойда қалатынбыз. Неге таспен ұрғанға ас беруіміз керек? Оның лақтырған тасын өзіне неге қайта лақтырмасқа деген ой балалық сезімді мазалайтын. Кейін есейіп, ес жиып, оқу-білім үйреніп, ақыл таразысына салып көрсек бұл ұғымның терең мағынасын, тіпті қоғам дамуында алатын орны ерекше екенін түсіне бастадық.

Жалпы адами қарым-қатынастарда сыпайылық, сабырлылық, кешірімділік, мейірімділік сезімдері азды-көпті кемшін екендігі байқалып жатады. Өз заманында жан күйзелісін мол көрген хакім Абай әділеттілікті аңсап: «Досыңа достық – қарыз іс, дұшпаныңа әділ бол», яғни досыңның достығына достықпен жауап беру, дұшпаның болса да ол жайында жаман ой немесе іс-әрекет жасама деп айтып кеткен.

Имам Әл-Ғазали өз еңбегінде: «менің пәленшеде ақым кетті деп кек қайтармау.Өзіне жасалған хақсыздыққа қарсылық қылмау, дөрекі сөйлесе-жауап қайтармау сияқты жақсы амалдар кешірім болып саналады. Адамдар арасындағы ең жоғары қасиет –жамандыққа жақсылықпен қайтару. Сол себепті жамандықты кешіру –ғажайып адамның сипаты»-деген.

Дана халқымыздың асыл сөз мұрасында: «Жақсылыққа жақсылық - әр  кісінің ісі, жамандыққа жақсылық - ер кісінің ісі» деген. Нендей керемет сөздер. Біз өз ғұмырымызда әркімге қанша рет ренжідік, өкпеледік десеңізші?! Тіпті әліге дейін небір өкпені арқалап жүрміз. Өйткені кешіре алмағанбыз. Енді көрмейтіндей ренжіп, танысымызбен араластықты үзіп, кек тұтып, ат құйрығын кескенбіз. Біле білсек, бұл әрекетімізбен тек өзімізге ғана зиян тигізудеміз. Өкінішке орай, бүгінгі күні осындай зиянды, қажетсіз салмақты өзімен бірге көтеріп жүргендердің саны аз емес. Кейбіріміз тәкаппарлығымызды жеңе алмаймыз, кейбіріміз кешірумен бізге жамандық жасаған адамға жақсылық жасадық деп ойлаймыз.

Мамандардың айтуынша кек сақтау күйзеліс тудырып, ағзада зиянды заттардың пайда болуына себеп болады екен. Дене қысымының жоғарылауы, жүрек аурулары, неврологиялық ауытқушылықтарға жол ашады. Алайда кешіргенде, бұлардың деңгейі барынша төмендейді. Кешіру бұл тек қана тәніміз үшін ғана емес. Ақиқатында, Жаратушы Хақ тағаланың марапатына кенелу.

Құран Кәрімде бұған қатысты:فَمَنْ عَفَا وَأَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ  الظَّالِمِين َ«..кім кешіріп, бейбіт бітім жағын ұстанса, оның сыйы Аллаға тән.Өйткені Алла әрине залымдарды жақсы көрмейді» (Шура-40), -делінген.

Негізінде, кешірімшіл болу бұл – көркем мінезділіктің белгісі.Ғұлама ойшыл,тарихшы Шәкәрім Құдайбердіұлы былай дейді:

«Біреудің мінін кешірсең,Құдай да сені кешеді.
Бірін де қылмай есірсең,Төбеңді әлі-ақ теседі.
Көңілі жұмсақ адамның,Күрмеуін тағдыр шешеді.

Пейілі жаман адамның,Орыны дайын деседі».

Кешірімді болу – қоғамдағы азаматтардың болашағына сенім артып, оның саналы түрде тәлім-тәрбие алуына қамқорлық көрсетудің бір көрінісі.

Адамдарды кешіре білгендер ғана Алланың кешіріміне бөленеді.

Тіпті Құран Кәрімде кешірімді адамдарды Алла сүйіспеншілігіне бөлейтіндігі баяндалған:وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ وَاللّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ

«....олар ашуларын жеңушілер, адамдарды кешірім етушілер. Алла Тағала жақсылық істеушілерді сүйеді» (Әли-Имран-134).

Кешірім дегеніміз – саған деген жамандықтың бәрін еш жүректе сақтамай кешіру. Исламдағы бауырмашылдық, кешірім ең жақсы істерден болып табылады. Өйткені ислам осындай ұлы жетістіктерге кешіріммен жетті.

Құранда Алла Тағала былай дейді:

وَلَا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَلَا السَّيِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَبَيْنَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ «Жақсылық пен жамандық тең емес. Жамандықты ең көркем түрде жолға сал. (Жамандыққа қарсы жақсылық қыл.) Сол уақытта сені мен екеуің араңда дұшпандық болған біреу, өте жақын достай болып кетеді», (Фуссилат-34).

Кешірімді адам біреуге зиян етуді жек көреді. Керісінше, ол біреуге көмек беруге дайын тұрады. Кімде-кім кешірімділік сипатына ие болса, ол адам бұл дүниеде бахытты, ал ахиретте жомарттықпен нығметтеледі. Сондықтан да бұл сипат ислам дінінде де көркем мінезділіктің шыңы болып табылады. Кешірімділік сипатымен сипатталған адамға қандай сый дайындап қойғанын білеміз бе? Ибн Мәжәдан жеткен хадисте Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) былай ша сүйіншілейді: «Егер адамның денесіне зұлымдықтан болған қандай да бір зиян жеткенде оны кешіріп жіберетін болса, Алла ол адамның дәрежесін көтеріп, күнәсін кешіреді».

Қадірлі ағайын! Қымбатты бауырлар! Кешірімділік, сабарлылық сынды қасиеттер адам баласының бойындағы ең қымбат қазыналар. Әртүрлі қиыншылықтар мен пәлекеттерге мықты қалқан бола алатын да – осы сабырлылық пен кешірімділік! Әрі бұл Алла тағала разы болатын сауапты амал.«Жаңылмайтын жақ жоқ, сүрінбейтін тұяқ жоқ» демекші, кешіре білу кеңдіктің белгісі екенін естен шығармайық.

Алла Тағала баршамызға, осы айтылған ұлағатты сөздерді санамызға сіңіріп амал етуімізді нәсіп етсін!

 

Рудный қалалық «Нұр» мешітінің Бас имамы Уәлиев Бектұрсын Торғайбайұлы

Уалиев Бектурсын Торгайбаевич
18 02.21

Қанағат – бұл өте аса құнды қасиет. Қанағат – пендеден еш нәрсе дәметпеу, тек Алладан ғана тілеу. Пенде Құдайдың өзіне ажыратып берген несібесін менсінбей, біреудің мүлкін жан-тәнімен қалаудан артық арсыздық болмас, сірә. Сондай-ақ, парақорлық, ашкөздік – бұлар қанағатсыздық салдарынан туындайтын дерттер.

Расында адам баласы өз бойына біте бастаған арам шөп секілді жаман мінездерді жойып отыруы, ал көркем мінездің тамыр жайуына, өсіп- өнуіне қолайлы жағдай жасап отыру керек-ақ. Сондай мақтаулы көркем мінездердің бірі – қанағат. Қанағат – сарқылмас қазына.

Хакім Абай да адам бойындағы қанағат сезімін: «Талап, еңбек, терең ой, Қанағат, рақым, ойлап қой - Бес асыл іс, көнсеңіз», - деп келтірген. Қанағатшыл адам ғұмырында көп жақсылық көріп, жаманшылықтардан құтылады.

Құран Кәрімде әз-пайғамбарымызды (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) Алла Тағала:

وَإِنَّكَ لَعَلَىٰ خُلُقٍ عَظِيمٍ

«Расында, сен ұлы мінезге иесің»(1), - деп мақтайды.

Айша анамыз (р.а.) пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) мінезі жайлы: «Оның мінезі Құран еді. Құран риза болған жайтқа риза болушы еді. Құран ашуланған жайтқа ашуланушы еді» (2),- деген болатын.

Сондай- ақ Алла елшісі Мұхаммед (с.ғ.с.): «Шын мәнінде, мен көркем мінездерді кемелдендіру үшін жіберілгенмін» (3),--деп өзінің елші ретінде жіберілгендегі негізгі мақсатының бірі адам баласына жақсы мінез үйрету екендігін баян еткен.

Жәбир (р.а.) риуаят еткен хадисте ардақты Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Ей, адамдар! (ризық- несібені) табуда көркем әрекетте болыңдар! Өйткені пенде тек өзіне тиесілі жазылғанды ғана алады. Пенде дүниеден өзіне тиесілі сыбағасы тап алдына келмейінше дүниеден әсте кетпейді» (4),- деген екен. Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) бұл сөзі адамның ашкөздік, қанағатсыздық секілді дерттен емдейді. Алла Тағала өзін несібесіз қалдырмайтындығына шын сенген адамның бойына қанағат сезімі орнай бастайды. Ал, көкте самғаған құсқа да, ағаш ішіндегі құртқа да, барлық тіршілік иелеріне қорек берген Алла тағала адам баласын қалайша азықсыз қалдырсын?!

Алайда, қанағатсыздыққа себеп боладын жаман мінез – ысырапшылдық. Адам баласы көзіне түскен барлық дүниені иемденгісі келеді де тұрады. Осылайша тойымсыздық пен ысырапшылдық кесірінен адам бойындағы қанағат ешқашан жабылмайтын ашкөздік есігіне айналады. Бұдан шығудың жолы – үнемшілдік.

Ибн Масуд (р.а.) Алла елшісінің (с.ғ.с.) мына сөзін риуаят еткен: «Үнемшілдік еткен жоқшылық көрмейді»(5). Расында, дүниесін оңды- солды шаша бермей, байыппен жұмсай білген үнемшіл кісінің қолындағы қаражат берекелі болады.

Имам Ғазалидің (р.а.) «Ихия улум әд-дин» кітабында мынадай риуаят бар: Мұса (ғ.с.) Раббысынан: Сенің қай құлың ең бай? – деп сұраған екен. Алла тағала: Менің бергеніме ең қанағатшылы,- деп жауап береді. Құлдарыңның ең әділі кім? – деп сұрағанда Алла тағала: әуелі өзіне әділ болғаны,- дейді. Расында, байлық дүниенің көптігінде емес. Байлық жүрекетегі қанағатта. Қанағатшыл мұсылман дүниенің жылтырағына көз қиығын да салмайды. Жаратқанның өзіне тиесілі етіп берген ризық- несібесіне шүкіршілік етеді. Қанағатшыл мұсылман ашкөз адамға қарағанда, құлшылыққа едауір жақын. Қанағат шүкіршілікті тудырады. Ал, шүкір етуші Раббысының бұйрығын бұлжытпай орындауға бейім тұрады.

Расында, қанағат – байлық. Бойына қанағат мінезі біткен адамнан артық бай адам болмас. Мұндай жан барға қанағат етіп, жоқтың соңынан қумайды.

Алла тағала баршаларымызды қанағатшыл құлдардың қатарынан болуды нәсіп етсін! 

  1. «Қалам» сүресі, 4- аят.
  2. Муслим, «Солатул- мусафирин» хадистен үзінді.
  3. Әбу Һурайра риуаяты, Ахмад 2/381.
  4. Хаким, 3353.
  5. Ахмад, 3360; Табарани 1/447.

Қарабалық ауланы «Ғашура ана» мешітінің бас имамы

Рахым Серік Темірбекұлы

Рахым Серік Темірбекұлы
28 01.21

Барша мақтау мен мадақ Алла тағалаға және оның елшісі Мұхаммед Мұстафаға (с.ғ.с.) салауат пен сәлемдер болсын!

Ұлы Жаратушы Иеміз әр нығметті белгілі себептерге қатысты қылып оны маңызды өлшемдермен жаратқандығы белгілі. Кез-келген нәрсенің босқа жаратылмағанын білеміз. Ақыл санамен толықтырып, тәніне рух берген адам баласы осы дүниенің ерекше тұлғасы деп айтсақ болады. Олай айтуымызға түрткі болған нәрсе пендеге діни міндеттердің мойнына жүктелуі, тыйым салынған амалдардан бойын аулақ ұстауы сияқты қажеттіліктерді қамтитын Құран –кәрім кітабының түсуі.

Бұл өмір дән егу болса, ақыретте сол дәннің жемісін көретін мекен. Қазақ халқы «Не ексең соны орасың» деп, тек қана бұл дүниені меңземесе керек. Мұсылман адам тілін кәлимаға келтіріп, еш салихалы амал етпестен пейішті армандауы әділетсіздік.

Оған тарихтан мына мысалды келтірсек болады. Уәһб ибн Мунаббих (р.а.) деген сахабадан бір кісі былай деп сұраған екен: тілімді кәлимаға келтіріп амал етпесем жәннатқа кіремін бе? Сұрағанда әлгі сахаба:«Тіліңді кәлимаға келтіргенің ол сенің кілтің, ал оның тістері салихалы амалдар, тісі жоқ кілтпен есікті қалай ашпақсың?» деп көңілге қонымды жауап берген екен.

Міне құрметті мұсылман бауырлар, Алла тағаланың бұйырған бес парызын орындау арқылы Оның ризашылығына бөленіп, мойнымыздан жүкті түсірген болып саналамыз. Бүгінгі айтылатын тақырыбымыз Жаратушы тараптан парыз болған амал зекет жайында. 

Зекет (Құран аяттары және түсіндірмелері)

وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ ۚ وَمَا تُقَدِّمُوا لِأَنفُسِكُم مِّنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ عِندَ اللَّهِ ۗ إِنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ

Намазды толық орындаңдар, зекет беріңдер. Өздерің үшін ілгері бір жақсылық жолдасаңдар, оны Алланың қасында табасыңдар. Шынында Алла (Т.) не істегендеріңді толық көруші.[1]

Зекет тиісті болған адамның ақысы болып саналады. Қандай да бір амалдармен Аллаға жақындауды қаласаң, намазды толық орындап, зекетті тиісті орынға бер. Сол арқылы ақыретте қарымын көресің деді.[2]

Зекеттің намаздан кейін келуі оның маңыздылығын білдіреді. Өйткені, ол Құранның жиырма жеті жерінде намазбен қатар қойылған. Зекет Һижреттің екінші жылы Рамазан оразасынан соң Шәууал айында парыз болды.

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَنفِقُوا مِن طَيِّبَاتِ مَا كَسَبْتُمْ وَمِمَّا أَخْرَجْنَا لَكُم مِّنَ الْأَرْضِ ۖ وَلَا تَيَمَّمُوا الْخَبِيثَ مِنْهُ تُنفِقُونَ وَلَسْتُم بِآخِذِيهِ إِلَّا أَن تُغْمِضُوا فِيهِ ۚ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ)

Әй мүміндер! Табыстарыңның және сендер үшін жерден шығарған нәрселеріміздің жақсыларынан, тиісті орынға жұмсаңдар. Ал және өздерің көздеріңді жұмып әрең ғана алатын сапасыз нәрсені Алла жолында беруді ойламаңдар. Біліңдер, Алла бай, мақтаулы. [3]

Яғни өздерінің адал және таза болған мал-дүние мен жерден өсетін ризықтарыңның белгілі бөлігін Алла жолында тиісті жерлерге жұмсау.

خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِم بِهَا

«Күнәларынан тазарып, малдары көбейіп берекеленуі үшін олардың (мұсылмандардың) малдарынан садақа (зекет) ал».[4]

Зекеттің хадисте келуі

Зекет әрбір нисап мөлшеріне жеткен мұсылман адамға парыз болуы жайында Алла елшісі (с.ғ.с.) хадистерінде былай деген:

عَنِ ابْنِ عُمَرَ رضي الله عنه قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم «بُنِيَ الإِسْلَامُ عَلَى خَمْسٍ: شَهَادَةِ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللَّهِ، وَإِقَامِ الصَّلَاةِ، وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ، وَالحَجِّ، وَصَوْمِ رَمَضَانَ

«Мысалы, аса танымал хадисінде ол (с.ғ.с) былай дейді: «Ислам бес нәрседен: Алладан басқа құдай жоқ екендігіне және Мұхаммед Алланың елшісі екендігіне куәлік беруден, намаз оқудан, зекет беруден, қажылықтан және рамазан айында ораза тұтудан құралған», – деген. [5]

وَعنْ أَبي هُرَيرَة، أَنَّ أَعرابِيًّا أَتى النَّبِيَّ ﷺ فَقَال: يَا رَسُول اللَّهِ دُلَّني عَلَى عمَل إِذا عمِلْتُهُ، دخَلْتُ الجنَّةَ. قَالَ: تَعْبُدُ اللَّه وَلاَ تُشْرِكُ بِهِ شَيْئًا، وَتُقِيمُ الصَّلاةَ، وَتُؤْتِي الزَّكاَة المَفْرُوضَةَ، وَتَصُومُ رَمَضَانَ قَالَ: وَالذي نَفْسِي بِيَدِهِ، لا أَزيدُ عَلى هَذَا. فَلَمَّا وَلَّى، قالَ النَّبِيُّ ﷺ: مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَنْظُرَ إِلى رَجُلٍ مِنْ أَهْلِ الجَنَّةِ فَلْيَنْظُرْ إِلى هَذَا مُتفقٌ عَلَيْهِ.

Бір бәдәуи келіп: «Маған жәннатқа жетелейтін бір амал айтыңызшы», - деп өтінгенде, Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Аллаға еш нәрсені серік қоспай құлшылық ет, парыз намаздарыңды оқы, парыз зекетті бер, рамазан оразасын ұста», - дейді. Сонда бәдәуи: «Шыбын жанымды құдіретті уысында ұстаған Аллаға ант етейін, бұған басқа, артық еш нәрсе қоспаймын», - дейді. Ол кеткен соң, Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Кімді жаннаттық адамды көру қуантатын болса, мына кісіге қарасын» - деген.[6]

Бұл хадисте зекеттің маңыздылығын көрсетеді. Тіпті Алланың елшісі (с.ғ.с.) бұл амалдың жәннатқа апаратын жол екенін анық білдірген.

Зекет кімдерге парыз?

  1. Мұсылман болу
  2. Азат болу
  3. Нисап мөлшері
  4. Толық иелік ету
  5. Зекет малының өсімді болуы
  6. Негізгі қажеттерінен артық болуы
  7. Нисапқа толған дүние – мүлікке бір жыл толу
  8. Қарыз болмау

Зекет бермегендердің жағдайы (Дүниедегі жазасы мен пайдасы)

Зекет – сөзі тазалау, арту деген мағыналарды білдірсе, шариғат түсінігінде адамдардың өзіне тиіс болған мал-дүниесінен белгілі мөлшерін тиісті жерлерге беруін айтады.Зекет сөзінің өзі айтып тұрғандай, тазарту мағынасына сай келгендей пенденің мүлкін тазартып өзіне адал етеді. Дүниедегі зекет өтемегендер жоқшылыққа, төрт түліктің белгісіз ауруларға ұшыратып өлуіне себеп болуы, жерден өсетін дақылдардың өнбеуіне алып барады.

ما منع قوم الزكاة الا ابتلاهم لله با السنين

«Зекет бермеген қауымдарды Алла тағала міндетті түрде жоқшылық пен аштыққа ұшыратады». [7]

Әсілінде зекет мал-дүниені азайтпайды керсінше арттыратыны анық. Ол жайлы Құранда:

خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِم بِهَا

«Күнәларынан тазарып, малдары көбейіп берекеленуі үшін олардың (мұсылмандардың) малдарынан садақа (зекет) ал». [8]

Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) хадисінде зекет бермегендердің дүниедегі жағдайын сипаттай келе былай дейді:

وَلَمْ يَمْنَعُوا زَكَاةَ أَمْوَالِهِمْ إِلَّا مُنِعُوا الْقَطْرَ مِنْ السَّمَاءِ وَلَوْلَا الْبَهَائِمُ لَمْ يُمْطَرُوا

«Байлықтарынан зекет бермесе, аспаннан тамшы да тамбайды. Егер жан-жануар болмағанда, жаңбыр да жаумас еді». [9]

Ізгілердің ғибратты оқиғалары

Зекет пен намаздың арасын бөлген пенде шынайы иманның дәмін татпайды. Шамасы жетіп тұрған мұсылман сараңдықты жеңіп, зекетті тиісті орындарға беруі керек. Тарихта зекетті беруден бас тартқан мұсылмандарды қатаң сынға алып, тіпті олармен қарсы күрес жариялағанын білеміз.

Сол оқиғада Әбу Бәкір (р.а) кезінде: «Уаллаһи, намаз бен зекеттің арасын бөлушілерге қарсы сөзсіз күресемін! Шындығында зекет Алла берген мал-мүліктің ақысы. Уаллаһи, егер олар кезінде Алланың елшісіне (с.а.с.) беріп жүрген бір лақты бермейтін болса да мен сол үшін күресемін», – деген еді.

Осыдан әйгілі сахабаның осыншалықты зекеттің маңызды құлшылық екенін, қоғамдағы тепе-теңдіктің сақталуына түрткі болатынын терең түсінгенін көреміз.

Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) кезінде Сәһлаба деген сахаба болған еді. Әуелінде мешіттің құсы атанған сахаба жоқшылыққа шыдамы таусылып дүниесінің артуын Алла елшісінен (с.ғ.с.) сұраған болатын. Бірақ ол сахабаға осы жағдайыңа шүкір ет сен үшін сол қайырлы деген Алла елшісінің (с.ғ.с.) сөзіне құлақ аспай қайта-қайта Алладан дұға тілеуін өтінеді. Әлбетте адамзаттың асыл тәжі болған Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) дұғасы қабыл болатыны мәлім.Сөйтіп уақыт өте келе дұғасы қабыл болып, Сәһләбаның мал-дүниесі көбейеді. Дүниеқоңыздықтың салдарынан бес уақыт намазды мешітте оқудан қалып, тіпті Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) хал жағдайын сұраудан қалады. Күндердің күнінде Алла тағаладан зекеттің парыз болғандығы жайлы аят түсіп, мұсылмандардан мал-дүние жинау басталады. Сахабалар зекет алу үшін Саһлабаға келгенде ол кісі зекетті беруден сараңдық танытады. Сонда Алла елшісі (с.ғ.с.) әлгі сахабаға үш рет қайталап: «Қайғы болсын, саған ей Саһлаба» – дейді.[10]Кейін мына аят түседі:

وَمِنْهُم مَّنْ عَاهَدَ اللَّهَ لَئِنْ آتَانَا مِن فَضْلِهِ لَنَصَّدَّقَنَّ وَلَنَكُونَنَّ مِنَ الصَّالِحِينَ

فَلَمَّا آتَاهُم مِّن فَضْلِهِ بَخِلُواْ بِهِ وَتَوَلَّوْا وَّهُم مُّعْرِضُون

«Тағы олардан біреулер: «Егер Алла, бізге өз кеңшілігінен мал берсе, әрине садақа беріп, игілерден болар едік» деп Аллаға серт берді» .

«Ал оларға Өз кеңшілігінен берген кезде, олар оған /Алланың бергеніне/ сараңдық етті әрі /серттерінен/ жалтарып, теріс бұрылды». [11]

Сәһлаба сахаба тәубесіне келіп, Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) мал-дүниесінің барлығынан зекетін беремін деп келгенде, Ол одан бас тартады. Сондай-ақ Әбу Бакір (р,а,) халифалығы кезінде де зекетін қабылдамай қояды. Халифа Омар (р.а.) дәуіріне келгенде, Ол Алла елшісі (с.ғ.с.) мен Әбу Бәкір (р.а.) алмаған зекетті мен қалайша аламын деп бас тартады. Зекет бермей сараңдық танытқан адамнан соңғы Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) және ұлы сахабалар қабылдамағандықтанкейінгі оның бейшара тағдырын көз алдыңызға елестете беріңіздер.

Зекет бермегеннің ақыреттегі жазасы

 

Зекет бермей сараңдық танытқан мұсылманды Алла тағала ертең ақыретте күтіп тұрған азаппен ескертеді.

Құранда:

وَالَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلَا يُنفِقُونَهَا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُم بِعَذَابٍ أَلِيمٍ ْ يَوْمَ يُحْمَىٰ عَلَيْهَا فِي نَارِ جَهَنَّمَ فَتُكْوَىٰ بِهَا جِبَاهُهُمْ وَجُنُوبُهُمْ وَظُهُورُهُمْ ۖ هَٰذَا مَا كَنَزْتُمْ لِأَنفُسِكُمْ فَذُوقُوا مَا كُنتُمْ تَكْنِزُونَ )

«Алтын, күмісті жинап, оны Алланың жолында жұмсамағандарды күйзелтуші азаппен сүйіншіле. Жиналған алтын мен күміс тозақ отында қыздырылып, онымен маңдайлары, қабырғалары және арқалары таңбаланатын қиямет күні оларға: «Міне, мынау – өздерің үшін жиған дүниелерің. Ал енді қанеки, жинағандарыңның дәмін татыңдар!». [12]

Ислам ғалымдары осы аятқа былайша түсіндірме берген. Сараң байлардың дүниеде бермеген алтын-күмістері түбінде өздеріне азап болып келеді. Әлгі алтын-күмістері тозақ отына қыздырылып, олардыңкезінде көрсеткен тәкәпәрлықтары өздеріне үлкен соққы болып тиеді. Мына жалған тіршілікте: «Кең болсаң, кем болмайсың» деген қағиданы берік ұстанғанға не жетсін.[13]

Сахих Муслимде келген хабарда: «Мал дүниесінен зекет шығармаған кісіге қиямет күні оттан болған темірмен маңдайы, бір жақ бүйірі және арқасы күйдіріледі. Ол азап елу мың жыл көлеміндей созылып, кейін Раббысы мен құлының арасында есеп беру күні басталады. Уақыт өте оның жәннатқа немесе тозаққа баратын жолы көрсетіледі.»[14]

عَنْ جَابِرٍ بْنِ عَبْدِ اللهِ الأَنْصَارِيِّ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يقول: »مَا مِنْ صَاحِبِ إبِلٍ لَا يَفْعَلُ فِيهَا حَقَّهَا إلَّا جَاءَتْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَكْثَرَ مَا كَانَتْ وَقَعَدَ لَهَا بِقَاعٍ قَرْقَرٍ تَسْتَنُّ عَلَيْهِ بِقَوَائِمِهَا وَأَخْفَافِهَا، وَلَا صَاحِبِ بَقَرٍ لَا يَفْعَلُ فِيهَا حَقَّهَا إلَّا جَاءَتْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَكْثَرَ مَا كَانَ وَقَعَدَ لَهَا بِقَاعٍ قَرْقَرٍ تَنْطَحُهُ بِقُرُونِهَا وَتَطَؤُهُ بِأَظْلَافِهَا لَيْسَ فِيهَا جَمَّاءُ وَلَا مُنْكَسِرٌ قَرْنُهَا، وَلَا صَاحِبُ كَنْزٍ لَا يَفْعَلُ فِيهِ حَقَّهُ إلَّا جَاءَ كَنْزُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ شُجَاعًا أَقْرَعَ يَتْبَعُهُ فَاتِحًا فَاهُ فَإِذَا أَتَاهُ فَرَّ مِنْهُ فَيُنَادِيهِ: خُذْ كَنْزَك الَّذِي خَبَّأْتَهُ فَأَنَا عَنْهُ غَنِيٌّ، فَإِذَا رَأَى أَنْ لَا بُدَّ لَهُ مِنْهُ سَلَكَ: أَيْ أَدْخَلَ يَدَهُ فِي فِيهِ فَيَقْضِمَهَا قَضْمَ الْفَحْلِ«. رَوَاهُ مُسْلِمٌ.

Жәбірден (р.а.) жеткен риуаятта Алланың елшісі (с.а.с.) былай дейді: «Қандай да бір түйелердің иесі (сол түйелерінің) ақысын – зекетін бермесе ол кең, тақыр далада етпетінен жатқызылады да өзі білетін түйелерінің саны бұрынғыдан әлденеше есе молайып, оның үстінен тұяқтарымен, аяқтарымен таптап өтеді. Қандай да бір сиырдың иесі (сол сиырларының) ақысын – зекетін бермесе, ол кең, тақыр далада етпетінен жатқызылады да өзі білетін сиырларының саны бұрынғыдан әлденеше есе молайып, оны мүйіздерімен сүзгілеп, тұяқтарымен таптап өтеді. Сонда олардың арасында тоқалы, мүйізі сынғаны болмайды. Қандай да бір қазынаның (алтын-күмістің) иесі оның зекетін бермесе, Қиямет күні ол қазынасы басы жылтыр үлкен аждаһа жылан түрінде келіп, аузын ашып оның қыр соңынан қалмай қуады. Жылан жақындап келгенде ол қашады. Сол кезде: «Осыған дейін тығып келген қазынаңды ал! Мен (Алла) оған мұқтаж емеспін!» деген дауыс естіледі. Ақырында қашып құтылмасын білген соң ол қолын аждаһаның аузына салады. Сол кезде ол оны бураның шайнағаны сияқты шайнап тастайды».[15]

Мал-мүліктері өздеріне таусылмастай көрініп, одан еш айырылмайтындай өмір сүрген ашкөз адамдар о дүниедегі қиыншылықтарын көргенде сол жиған-тергенінен құтылғысы келеді. Бірақ барар жер таппай әбден амалы таусылады. Алланың елщісі (с.ғ.с.) зекет бермей сараңдық танытқан пенделердің халін осылай қорқынышты жағдайда сипаттаған.

Әнәс жеткізген хадисте Алла елшісі (с.ғ.с.):

أَنَسَ بْنَ مَالِكٍ ، يَقُولُ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : وَيْلٌ لِلْأَغْنِيَاءِ مِنَ الْفُقَرَاءِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ، يَقُولُونَ : رَبَّنَا ، ظَلَمُونَا حُقُوقَنَا الَّتِي فُرِضَتْ لَنَا عَلَيْهِمْ ، فَيَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ : وَعِزَّتِي وَجَلَالِي ، لَأُدْنِيَنَّكُمْ وَلَأُبَاعِدَنَّهُمْ ، ثُمَّ تَلَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : الَّذِينَ فِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ لِلسَّائِلِ وَالْمَحْرُومِ

«Ақирет күні кедейлердің (ақысын бермеген) байларға қандай өкінішті. (Кедейлер) Уа, Раббымыз! Бұлар бізге мойындарына парыз етілген ақымызды бермеді», - деп наразылық танытады. Сонда Алла тағала: «Ұлылығым мен шексіз даңқыма серт! Сендерді құзырыма жақындатып, оларды өзімнен алыстатамын», - дейді. Содан соң Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) «Олардың малдарында сұрағанға да, сұрамағанға да тиісілі үлес бар» деген аятты оқыды.[16]

 

Байлардың мал – дүниесінде кедейлердің де үлесі бар. Мұқтаждардың ақысын беру арқылы Алланың берген дүниесін өздеріне адал етеді. Ата бабамыз бір сөздерінде: «Бай байлығын Құдайдан көрсе, кедей кедейлігін байдан көреді» - деген.

Зекет кімдерге беріледі

Зекеттің парыз болуымен қатар оны қандай кісілерге берулайықтырақ.Жаратушы Иеміз адам баласының табиғатын білгендіктен оларға зекетті таратуда өз беттерінше шешім қабылдауға рұқсат бермеген. Алла тағала Құранда зекетті төмендегі кісілерге беруді бұйырды. Құранның тәубе сүресінде былай дейді:

إِنَّمَا الصَّدَقَاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاكِينِ وَالْعَامِلِينَ عَلَيْهَا وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِي الرِّقَابِ وَالْغَارِمِينَ وَفِي سَبِيلِ اللَّهِ وَابْنِ السَّبِيلِ فَريضَةً مِنَ اللَّهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيم

«Шын мәнінде садақалар (зекеттер) кедейлерге, міскіндерге, зекет жинаушыларға, жаңа мұсылмандарға, құлдарға, борыштыларға, Алла жолында жүргендерге, жолаушыға (беріледі)». [17]

  1. Пақырға
  2. Міскінге
  3. Зекет жинауға тағайындалған адамға
  4. Ислам дінін жаңа қабылдаған кісіге (Муәллафатул-қулуб)
  5. Құл азат етуге (Зекет арқылы құлды азат ету үшін жұмсау)
  6. Қарызы бар кісіге
  7. Алла (дін) жолындағылар
  8. Жолаушы

Мақаладан алатын ғибраттар

  • Алланың разылығына бөлену
  • Парыз болған жүкті мойнынан түсіру
  • Дүниеде мал-дүниенің берекеленуі
  • Тозақ отынан құтылуға себепші болуына
  • Қоғамда тепе-теңдік сақталуына

Сөзімізді қорытындылай келе Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) мына дұғасын естен шығармай айтып жүрейік: 

اللَّهُمَّإِنِّيأَسْأَلُكَعِلْمًانَافِعًا،وَرِزْقًاطَيِّبًا،وَعَمَلًامُتَقَبَّلًا

«Я, Алла! Расында, мен Сенен пайдалы білім, адал ризық-несібе әрі (өз құзырында) қабыл болатын амал сұраймын!». [18]

Алла тағала баршамызға адал ризық берсін. Алланың жолында зекет беретін салихалы құлдардың қатары арта түссін! Әмин.

Пайдаланған әдебиеттер.

  1. Бақара сүресі 110 аят
  2. Ат-Тафсир аль уадых аль-Муяссар. Шейх Мухаммад Али ас-Сабуни
  3. Бақара сүресі 267 аяты
  4. Тәубе сүресі 103 аяты
  5. Бұхари мен Мүслім риуаят еткен
  6. (https://binbaz.org.sa/audios/2686/3)
  7. Табарани, 5/26
  8. Тәубе сүресі 103 аяты
  9. Ибн Мажә, 4019
  10. http://islamdag.ru/istoriya/31041
  11. Тәуба сүресі 75-76 аяттар
  12. Тәубе» сүресі, 34-35-аяттар
  13. Сафуату- тафаасир 534б
  14. Сафуату- тафаасир 534б
  15. Мүслім риуаят еткен.
  16. Ислам ғылымхалы (Ханафи мазхабында) 506 б. Зекет
  17. Тәубе, сүресі 60 аят
  18. Ибн Мәжа

Қостанай облыстық «Марал ишан»  мешітінің найб имамы

Абзал Сұлтанғалиұлы

Абзал Сұлтанғалиұлы
05 11.19

Жақында Елордамыз Нұрсұлтан шаһарында республикалық III имамдар форумы болып өткені белгілі. Осы аса маңызды жиынға өзім де қатысып, қаншама игі әсер алдым. Басқосудан көргенім мен түйгенімді өңірдегі әріптестеріммен бөлісіп, алда тұрған асқаралы міндеттер жайлы үнемі айтып келемін.

Аталмыш жиынға байланысты Қостанай өңіріндегі аудан, қала, елді-мекендердегі дін қызметкерлеріне арнайы семинар өткіздік. Онда республикалық форумда қабылданған «Жеті рухани қазық» Қазақстан мұсылмандарының рухани тұғырнамасы, «ҚМДБ құрылымындағы діни лауазымдар тізілімі және міндеттері» және «Дін қызметкерлері атқаратын діни рәсімдер тізілімі» деп аталатын құжаттарда баяндалған күнделікті қызметімізге аса қажетті жайлар жан-жақты айтылды.

Сонымен форумнан алған әсерім жайлы осы мақаламда тілге тиек етпекпін. Меніңше жоғарыда сөз етілген «Жеті рухани қазық» деп аталатын рухани тұғырнама тек қана дін саласында жүрген имамдардың ғана емес, әрбір мұсылманның үйінде болуға тиіс аса құнды дүние деп есептеймін.

Осы маңызды дүниені қолға алған адам үлкен тебіреніске түсіп, терең ойда қалатындығы белгілі. Өйткені онда әрбір адамның өмірлік ұстанымы әрі мұраты болар жайлар баяндалған. Мұнда имандылық, отаншылдық, білімділік, ауызбіршілік, еңбекқорлық, мәдениеттілік және әділдік жайлы толық баяндалған.

Имандылық бағытында менің әріптестерімнің тындырып жатқан жұмыстары қашанда ауыз толтырып айтарлықтай. Олар халықтың арасында тынымсыз еңбек етіп, мұсылман қауымын ізгілікке, қайырымдылыққа, адамгершілікке баулуда.

Жүрегінде иманы бар адам ешқашан да қиянатқа, әділетсіздікке жол бермейді. Ата-анасын ардақ тұтып, үлкенге ізет, кішіге кішіпейлдік танытады. Өмірде көріп жүргеніміздей, әке-шешесінің бойынан қуат, қолынан күш кеткенде, артық зат секілді, көздері қиып қарттар үйіне тапсырмайды.

Өз басым жастар арасында болғанда осы жайды үнемі саналарына жеткізуге тырысамын. Біз отаншылдық жайын жиі айтамыз. Бұл өте орынды да. Өз отанын сүйген адам ешкімге де жамандық ойламайды.

Жастардың бойына кішкентайынан патриоттық сезімдерді қалыптастыру баршамыздың асыл мұратымыз әрі мақсатымыз. Бұл жөнінде талай алқалы жиындарда айтылып та, жазылып та жүр.

Білімділік, ауызбіршілік біздің ұдайы қозғап жүрген ерекше тақырыбымыз. XXI ғасыр білім ғасыры екендігі даусыз. Мемлекетіміз өркендеген сайын білімге де айрықша көңіл бөлініп, көптеген жетістіктерге жетудеміз.

Бүгін мен күнделікті бірге қызмет атқарып жатқан имамдардың білімі мен біліктілігі жайлы тілге тиек еткенді жөн дер едім. Қазіргі таңда имамдарға қойылар талап та өте жоғары.

Мәселен, олар діни ілім алуларымен қатар рухани жағынан кемел, жан сарайы өте терең болып, жан-жақты біліммен қаруланғандары абзал. Олар шешендігімен, біліктілігімен, қарапайым да адамгершілік қасиеттерімен дараланып жатса нұр үстіне нұр емес пе.

Сол себептен де әріптестерім халықпен тонның ішкі бауындай араласа қызмет атқарып, бойларындағы ізгі қасиеттерімен оларды ауызбірлікке, еңбекқорлыққа, мәдениеттілікке әрі әділдікке шақырып, өздері әрдайым үлгі-өнеге көрсетулері тиіс.

Дін қайраткерлерінің жүздерінен имандылықтың нұры төгіліп, жұртшылықты мәнді де ізгілікке толы сөздерімен айрандай ұйытып жатса құба-құп емес пе.

Форумда қабылданған құжаттардың бірі «Дін қызметкерлері атқаратын діни рәсімдер тізілімі» деп аталатын салт-дәстүріміз және дінімізбен біте қайнасқан ұлағатты дүниелер кімді болсын терең ойға жетелері хақ.

Осы арада жалаң сөзге салынбас үшін оның мазмұнына қысқаша тоқталып өткенім жөн болар. Мысалы, сәбиге ат қою, бата беру, Құран үйрету, азан айту, мәуліт оқу, жарапазан айту секілді рәсімдерді әрбір мұсылман бауырларымыз білсе артық емес.

Өздеріңіз де көріп жүргендей, қазіргі таңда имамдар қауымына жүктелер жауапкершілік пен міндет те жеткілікті. Олардың бойында кәсіби білім, жан дүниелері рухани жағынан бай болуымен бірге патриоттық сезім, Отан алдындағы перзенттік парыз, адалдық пен адамгершілік қасиеттер әрбір сөздерінен айқын сезіліп тұрса ғанибет.

Мен еліміздегі барша дін қызметкерлерін бүгін әңгімемізге арқау болған имамдардың республикалық III форумында қабылданған маңызды құжаттарды насихаттауға әрі арамыздағы күллі халықтардың ынтымақ-бірлігін нығайта түсуге шақырамын.

Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының

Қостанай облысы бойынша Бас имамы

Бахытбек қажы Тәжімбет

Тәжімбет Бахытбек Нұрғабылұлы
29 10.19

Асыл дініміз Ислам – барша адамзат баласын бейбiтшiлiкке, амандыққа, ешкiмге соқтықпай тыныш өмiр сүруге шақыратын иләһи дiн. Міне, осындай хақ дiнiмiз жер бетiнде нағыз адамгершiлiктiң, сыйластықтың рухын жайып, алауыздыққа, қастық пен дұшпандыққа тыйым салғаны да мәлiм.

Ислам бұл – тыныштықты бұзу үшiн емес, теріс пиғылды тыю үшiн жiберiлген мейірім діні. Ата-бабаларымыз да сан ғасыр бойы дәстүрлі дінді өмiрлеріне негізгі діңгек етіп ұстанып, ауызбiршiлiкпен бейбiт ғұмыр сүрiп келдi.

Дiни дүрдараздық деген ұғым қазақ даласында күнi кешеге дейiн болмаған. Өкiнiшке орай, соңғы жылдарда асыл дiнiмiздi жеккөрiнiштi етiп көрсететiндер жер-жерден бой көтере бастады. Кешеге дейiн бар қазақ бiр дiндi, бiр мәзһабты ұстанып келдi. Сенiмi де, мақсат-мүддесi де бiр болды. Ендi бүгiн әлемде түрлi мүдделер – кертартпа-жатпиғылды ағымдар көбейіп, дiнiмiзге әртүрлі жаман атаулар таңылуда.

Жат ниетті ағым, қарапайым халықты сонау ата-бабадан жалғасып келе жатқан дінінен үркітіп-шошыту мақсатында қаншама айлы-шарғыларын жасап әлек. Хақиқи Исламның атын жамылған ағымдар ашық та, жасырын да ел ішінде теріс бағытта қызмет жасауда. Әсіресе, қазақтың дүниетанымына сай келетін Әбу Ханифа мәзһабын мойындамай, жоққа шығарғысы келетіндердің әрекеті байқалады. Ал, сондай жатпиғылды ағымдардың шырмауына түскен бауырларымыз хақ дін мен ағымның арасын ажырата алмай дал.

Жат ағым өкілдері қарапайым халықты қалай өзі ұстанған сенім жолына алдап-арбайды? Оның басты деген амал-тәсілдері қандай?

  1. Кез келген «діни ағым»топқа жаңа қосылған адамды, ең алдымен психологиялық қысымға алады. Өздерінен басқаның бәрін адасқан санатына қойып, санасын улайды.
  2. Өз орталарына ерекше бір қамқорлыққа алғандай сыңай танытып, шынайы бір жанашырындай көрінеді. Үнемі оған көңіл бөледі, бұл нәрсе «ағымға жаңа қосылған адамның» жанына жағымды болады. Осыдан, діни түсінігі таяз, алданған адам, діні мен дәстүріне қарсы шығып, өз Отанына, ата-ана, ағайын-туыс, қоршаған ортасына деген өшпенділікті оятады.
  3. Дәстүрлі емес діни ағым өкілдері қоршаған ортасынан іргесін аулақ салып, қоғамнан бөлектене бастайды. Өз араларындағы «ұстазға» тәуелді болып қалады. Демек, осыдан кейін «періште ұстаздан» өзге жанның сөзін құлаққа ілу, осыған дейінгі уақытта өмір сүрген ортаның салтымен санасудың қажеттілігі көрінбей кетеді.
  4. Адамның ойлау қабілетін тежейтін тәсілдерді қолданады. Мәселен, «шектеулі болған ұстаздардың» бір сарынды уағызын ғана тыңдату. Бұл адам психологиясын тәуелділікке әкеліп соқтырады. «Тыңдарман» өзінің бұрынғы отбасынан алған тәлім-тәрбие, қадір-қасиеттерін бір сәтте жоққа шығарып, өзі түскен ағымға ұнамды бейнені қабылдап алады. Мұның соңы бөлінуден басқа ешнәрсеге алып бармасы анық.

Исламнан нәр алған бабаларымыздың ұстанған жолы – береке мен бірлік болған-ды. Ал, дініміз мұсылмандардың басқа жолдарға бөлінуіне әрқашан да қарсы. Алла Тағала бұл жайлы:

وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللّهِ جَمِيعاً وَلاَ تَفَرَّقُواْ

«Түп-түгел Алланың жібіне (дініне) жабысыңдар да бөлінбеңдер» («Әли Имран» сүресі, 103-аят)-деп ескертті.

Ардақты Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) хадисінде:

يقول النبي صلى الله عليه وسلم "عَلَيْكُمْ بِالجَمَاعَةِ وَإِيَّاكُمْ وَالفُرْقَةَ فَإِنَّ الشَّيْطَانَ مَعَ الوَاحِدِ وَهُوَ مِنَ الِاثْنَيْنِ أَبْعَدُ، مَنْ أَرَادَ بُحْبُوحَةَ الجَنَّةِ فَلْيَلْزَمُ الجَمَاعَة" الترمذي

«Сендерге әрдайым жамағатпен бірге болуды және бөлінушіліктен сақтанып жүруді тапсырамын. Шын мәнінде Шайтан, жалғыз қалған адаммен бірге, ал екі адам болған жерден аулақ жүреді. Кімде-кім жұмақтың жайлылығын қаласа көпшілікті ұстансын» (Тирмизи 2165).

Және Абдулла ибн Масғуд (р.а.) айтты:

وعَنْ عَبْدِ اللهِ بن مسعود رضي الله عنه، قَالَ: "الْزَمُوا هَذِهِ الطَّاعَةَ وَالْجَمَاعَةَ ، فَإِنَّهُ حَبْلُ اللهِ الَّذِي أَمَرَ بِهِ، وَأَنَّ مَا تَكْرَهُونَ فِي الْجَمَاعَةِ خَيْرٌ مِمَّا تُحِبُّونَ فِي الْفُرْقَةِ ."المعجم الكبير للطبراني

«Итағат (бойұсыныңдар) етіңдер және әрдайым көпшілікпен бірге болыңдар. Расында осы екеуін мықтап ұстануды Алла бұйырған. Көпшіліктен бөлінгенде ұнатқан заттарыңнан гөрі көпшілікте жүріп ұнатпаған заттарың жақсырақ» (Әл-Муғжам Әл-Кәбир Ат-Табарани 8973).

Яғни, жамағаттан алыстап-бөлінудің зарары қаншалықты ауыр екендігін осы сөзерден анық аңғаруымызға болады. Демек, асыл дініміз көпшіл болуға, бірігіп ел болуға шақырып қана қоймай, жікке бөлінуді де құптамайды.

Негізінде елімізді паналаған кез келген ағымды «жақсы-жаман» деп бөлуге болмайды. Неге? Өйткені, олардың түпкі мақсатында: «бөліп ал да, билей бер»-деген ұстаным жатқаны анық.

Ал, шындығында мұсылман қандай болу керек? Әрине, нағыз мұсылман Алладан шынайы қорқып, Құдай тағала көріп тұрғандай құлшылық жасауы керек. Кісіге үкім шығарып, «сен кәпірсің, күнәһарсың» деген сөздерді қолданбауы қажет. Сондай-ақ айналасына пайда тигізетін мейірімді жан болуы тиіс. Өйткені ардақты пайғамбарымыз: «Жақсы адам – қоғамға пайдасы тиген адам», – деген. Демек, қоғамға пайдалы болғаның – жақсы мұсылман болғаның.

Ел бірлігі мен мемлекет қауіпсіздігіне зиян келтіретін ағымдардың жетегіне кетіп қалмау шараларына баршамыз атсалысуымыз қажет. Діни білімге сусаған кезде, бір діни мәселеге тап болған сәтте әркімге жүгінбей, арнайы «дін мамандарынан» кеңес сұрағанымыз абзал.

Әсіресе, ата-аналар балаға дін мәселесінде дұрыс бағыт сілтеп, мешіт қабырғасынан сауат ашуға кеңес бергені жөн дер едім. Егер ата-ана балаға имандылық мәселесінде дұрыс тәрбие беріп, оңды бағыт-бағдар көрсете алмаса, жат ағым өкілдері оны өз мүддесіне пайдаланып кетуі әбден мүмкін.

Қазіргі таңда қайсыбір ата-ана баласы дінге бетбұрыс жасап, намазға жығыла бастаса кәдімгідей қорқатын жағдайға жеткен. Мұндай жайт ата-бабамыздың өңі түгілі түсіне де кірмеген болар.

Алайда, өкінішке қарай, бүгінгі жаһандану заманында еліміздегі ахуал осындай. Бұл арада мәселе діннің өзінен емес, «дін атын жамылушы теріс пиғылдылардың» құйтырқы әрекетінен ушығып тұрған жайы бар.

Бүгінгідей кезеңде басты қатер – ашық-шашықтығымыз. Осы ұрымтал тұсты пайдаланушы жымысқы әрекетті әрқандай жат ағымдар ұлтымызға жақын «дін» атын жамылып кез келген бағыт бойынша, соның ішінде ғаламтор арқылы да жастарымыздың санасын улап, қоғамымызға іріткі салуда.

Көбіне сырттан қаржыландырылатын діни ұйымның басты мақсаты болады, ол – қоғамға іріткі салу. Сондықтан олар қоғамда дүрбелең туғызатын қозғаушы күш, тобыр іздейді.

Әңгімені қорытындылай келе айтарым: түсіне білген адам үшін дін – тек намаз оқу емес, ол күрделі ғылым. Ол ғылымды игеру үшін білімнің қажет екені айт­паса да түсінікті. Ғасырлар бойы ұлы даламызда салтанат құрып келе жатқан исламның қадір-қасиеті адамзат үшін басты құндылық.

«Алланы бір, Пайғамбарды хақ, Құранды шын» деп таныған бабаларымыздың аманатына адалдық таныту – бүгінгі міндет. Сондықтан қазіргі таңда жас ұрпаққа рухани тәрбие берiп, дiни сауатын ашу үшiн барлық жағдайды жасауымыз қажет.

Әрбір адамның жаны, өмірі – өзіне аманат болса, бүгінгі адамзат қоғамын тұтас қалыпта, дұрыс бағытта ұстап тұру да – баршаға аманат екендігін ұмытпайық.

Құрметті бауырлар, ел болу үшін, ең алдымен өз ішімізден бөлінуге жол бермейік. «Бөлінгенді бөрі жейді»-демекші, іштегі бірлік кетіп, алауыздық туындаса, сырттан келіп, елімізді ойрандап, іріткі салу оңайға түседі.

Сондықтан әсіресе, жастар, жалпы ел мұсылмандары ешбір топтың жетегіне ермей, Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы ұстаздарының пәтуасына жүгініп, дәрістерінен рухани азық алайық. Егемен еліміздің ішкі тұтастығы мен қауіпсіздігін, тыныштығын сақтауда ерінбей еңбек етіп, көзіміздің қарашығындай қорғауымыз – азаматтық әрі мұсылмандық парызымыз екенін жадымыздан шығармайық!

Бектұрсын Уәлиев

Арқалық қалалық «Мухтасиб Әлмұхаммед» мешітінің

бас имамы

Уалиев Бектурсын Торгайбаевич
07 10.19

Адамзатты жаратқан, оларға көру, есту, сөйлеу қабілетін берген, пенденің көкірек көзін ашқан күллі әлемдердің Раббысы Алла Тағалаға мақтаулар мен мадақтар болғай! Алланың сүйіктісі, тура жолдың көшбасшысы Пайғамбарымыз Мұхаммадқа (с.ғ.с.) Алланың игілігі мен сәлемі болсын!

Тіл – Алланың бізге, яғни адамзатқа берген ең үлкен нығметтерінің бірі. Кез келген қалауларымызды, рахметімізді, мінімізді, уәжімізді және сынымызды, жалпы ойымызды осы берілген құрал, тіліміз арқылы еркін, әрі анық түрде толықтай жеткізе аламыз. Әлемдегі қаншама информацияларды осы сөйлеу қабілеті арқылы жеткіземіз. Сондықтан бұл Алланың бізге деген шексіз мейірімі, жеңілдігі.

Ал енді сол нығметті біз қалай пайдаланып жүрміз. Дұрыс па әлде бұрыс па, тиісті жерінде қолдана алып жатырмыз ба? Қандай да бір зат не қабілет берілсе, ол Алладан. Алла Тағала пендесіне еш бір затты мақсатсыз бермейді. Яғни берілген нығметтің артынша сұрауы бар. Бұл жайында Алла Тағала Құран Кәрімде былай дейді:

فَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ (7) وَمَن يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ(8)

«Сонда кім тозаңның түйірінің салмағындай жақсылық істеген болса, ол оны көреді. Ал және кім тозаңның түйірінің салмағындай жамандық істесе, оны да көреді» («Зілзәлә» сүресі, 7-8-аяттар). Осы аятқа үңілетін болсақ, адам баласы жақсылықты да жамандықты да Алланың берген нығметімен жасайды. Міне сол жасағанның артынша, өздеріне тиесілі жазаны не жақсылықты міндетті түрде көретіндіктерін ескертуде.

Шаңның тозаңындай амал жасағандығымыз үшін де ертен жауап беретін болсақ, үлкен нығметтеріміз үшін де қияметте Алланың құзырында жауап береді екенбіз. Алла Тағала бізге таңдау еркіндігін берді. Міне сондықтан бұл дүние сынақтардан, қиыншылықтар мен қуанышты сәттерден тұрады.

Алланың берген тіл нығметі арқылы жетістікке жетуге болатын маңызды да хайырлы екі жақсы амалға тоқталып өтсек:

  1. Дінді насихаттау. Бұл жөнінде Алла Тағала Құранда былай деп баяндайды:

ادْعُ إِلَىٰ سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ ۖ وَجَادِلْهُم بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ ۚ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِيلِهِ ۖ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ

«(Уа, Мұхаммад!) Раббыңның жолына даналықпен әрі жанға жағымды уағыз-насихат айту арқылы шақыр! Сондай-ақ (Алла жолында) күресу (немесе сөз таластыру) керек болғанда әрдайым сөз бен іс-әрекеттің ең жақсысын таңда. Шүбәсіз, Раббың өзінің тура жолынан кімнің тайып кеткенін жақсы білетіні сияқты тура жолына түскендерді (һәм түсетіндерді) де өте жақсы біледі» («Нахл» сүресі, 125-аят). Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) да дінді насихаттаушы пендені сүйіншілеп былай деген: «Кімде-кім, адамдарды тура жолға шақыратын болса, ол адамның сауабы артынан ерген адамдардың сауабымен бірдей болады да, олардың сауабынан еш кемімейді!» Басқа бір хадисте Алла Елшісі (с.ғ.с.) былай дейді: «Сендердің ең жақсыларың – Құранды үйреніп, кейін оны басқаларға үйреткендерің». Демек, шынайы момын мұсылман адам Құрандағы үкімдерді үйреніп, басқаларға үйретуі, білмейтіндерге дұрысын көрсетуі, білмеген мәселелерінде жол сілтеуі, өзге мұсылмандар алдындағы борышын шынайы атқаруы, мұсылмандардың баршасына игі дұға етіп, жақсылықты дәріптеуі қажет. Себебі кез-келеген адам, дінді насихаттау арқылы, бір адамның тура жолға түсуіне себепші болады.

  1. Адамдарды жақсылыққа шақырып, жамандықтан тыю. Алла Тағала Құранда бұған қатысты балай деген:

وَلْتَكُن مِّنكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ ۚ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ

«(Уа, мүміндер!) Араларыңда (ел-жұртты) ізгілікке шақырып, жақсылықты бұйыратын һәм жамандықтан тыятын бір қауым болсын. Міне солар – (екі дүниеде де) азаптан құтылып, мақсат-мұратына жеткендер» («Әли Имран» сүресі,104-аят). Дегенмен, жақсылыққа шақыру мен жамандықтан тыю жолында да осынау тіл арқылы Алланың алдында кешірілмес үлкен қателіктер мен күнәларға барып қалуымыз әбден мүмкін.

«Бас кеспек болса да, тіл кеспек жоқ» деп, ойымызға келгеннің бәрін айтып, сыртқа шығара беруге болмайды. Әбу Һұрайра (р.а.) риуаят еткен хадисте Пайғамбарымыз (с.а.с.) былай деген: «Кімде-кім, Алаға және ақырет күніне иман келтірсе, жақсы сөз сөйлесін немесе тіліне ие болып, тыныш тұрсын». Сонымен қатар Алланың Елшісі (с.ғ.с.) тағы бір басқа хадисте былай деген: «Кімнің сөзі көбейсе, қателесуі көп болады. Кімде-кімнің қателесуі көбейсе күнәсі көбейеді. Кімнің күнәсі көп болса, тозаққа лайық болады». Расында да адам баласының қателікке бой алдыратын себептердің бірі, мән-маңызы жоқ көп сөз сөйлеу. Әңгіменің басы жақсы басталғанымен, соңы өсекке, ғайбатқа, біреуді айыптаумен ұласып кетіп жатады. Тіпті шектен шығып ары таза адамды қаралап, ғайбат ату немесе күнә жасап қойған адамның соңына түсіп, айыбын әшкерелеп, өсектеу сынды жағымсыз күнәлі істерге жол беріп жататынымыз да ақиқат. Өсекші мен ғайбаттаушының қияметтегі өте ауыр әрі азапқа толы жағдайын Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) мына оқиғасынан-ақ байқауға болады: «Бірде Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) Миғражға көтерілгенде тозақтың ішінде тілдері желкесінен шығып азапталып жатқан бір топ қауымды көріп, Жәбірейілден (ғ.с.) бұлардың кімдер екенін сұрайды. Жәбірейіл: «Бұлар өсек, өтірік, ғайбат айтқандар»,-деді.

Бұл жаман қылықтардың ешбірінің жақсылығы жоқ әрі артынша ауыр азапқа душар ететіндіктен еш ойланбастан ата-бабаларымыздың «Он күнәнің тоғызы – тілден» деген нақыл сөзін жадымызда ұстап, мұндай жиілкенішті әрекетке мүлде жол бермеуге тырысуымыз қажет-ақ. Себебі Алланың Елшісі (с.ғ.с.) нағыз мұсылманның қандай болуын айта келе былай деген: «Біреуге қолымен немесе тілімен зәрердей зиянын тигізбеген адам – нағыз мұсылман».

«Көнектей басқа, шүмектей тілің жау» демекші осы тілмен тек күнә жасап қана қоймай, одан бөлек сауаптарымыздан да айырылып қалатынымызды Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) мына бір уақиғасынан байқаймыз. Бірде бір адам Пайғамбарымыздан (с.ғ.с.): «Я, Алланың Елшісі, бір дәулетті әйел күнде садақа береді, бес уақыт намаз оқиды, көп жақсылық жасайды. Бірақ тіліне ие болмайды. Ал келесі бір әйел болса, ол кедей тұрады, садақа бере алмайды, алайда бес уақыт намазын оқиды да, тіліне ие болып, ешкімді тілдемейді. Осы екі әйелдің қайсысына сауап жазылады»,-деп сұрады. Сонда ардақты Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) былай деп жауап берген: «Дәулетті әйел көп қайыр-садақа бергенімен, тіліне ие болмаса, оның жақсылығының сауаптарын айтқан ғайбаты мен балағаттаған тілі жойып отырады. Ал екінші әйел қолының қысқалығымен қайыр-садақа бере алмаса да, тіліне ие болып ешбір жанды ғайбаттамағандығы үшін, оның барар жері – жұмақ болады».

Бұл тұрғыда хәкім Абай атамыз да:

«...Бес нәрседен қашық бол,

Бес нәрсеге асық бол,

Адам болам десеңіз.

Тілеуің, өмірің алдында,

Оған қайғы жесеңіз.

Өсек, өтірік, мақтаншақ,

Еріншек, бекер мал шашпақ –

Бес дұшпаның, білсеңіз»,-деп қиямет күнінде адам баласына үлкен қасірет алып келетін күнәлі істерді баяндап жеткізеді. Қасықтап жиған сауапты, шелектеп төгіп алмауымызды ескертіп, «Тілді ноқталасаң, басың сақталады» деген аталарымыздың нақыл сөзі баршамызға да тіршілігімізде ұран болуы қажет.

Тіл – ойдың шындығы. Ғалымдарымыз айтқандай жүрегіміз бен тіліміз қазан мен ожау іспеттес. Қазанға ожауды батырсақ қазанның ішіндегісі шығады. Міне сондықтан тілімізден шыққан сөз, жүрегіміздің дәрежесін көрсететіндігін ұмытпайық ағайын. Жүрегіміз таза болса ойымыз да сөзіміз де дұрыс болмақ. Жүсіп Баласағұни бабамыз:

«Тілесең сен есендікте жүруді,

Жаман сөзге қимылдатпа тіліңді»,-деп екі дүниенің амандығына, бақытына үміттенген адамды тілге тиек болуға шақырады.

Алла Тағаланың орнатқан заңымен әрекет ететін жан қателікке ұрынбайды. Алла Тағала баршамыздың басымызға амандық, сауаптарымызға молшылық, сөйлеген әрбір сөзіміз хайрлы да жақсы сөздерден болуын нәсіп еткей!

Кенжеғара Әл-Фараби Ерболұлы

Ғибратнама

барлық мақалалар

Медиа

барлық басылымдар
Сайт құрастырушысы — Иником