Таяуда Арқалық қалалық «Мухтасиб Әлмұхаммед» мешітінде алдағы қасиетті Рамазан айына әзірлікке байланысты жиын өткізілді. Оған шаһар аймағындағы ауыл имамдары, молдалары және мешіт қызметкерлері қатысты.  

Бас қосуда аталмыш мешіттің Бас имамы Рамазан айында ұйымшылдық көрсетіп, барлық талаптарды сақтау қажеттігіне жан-жақты тоқталды.  

Ораза кезінде жұмысты барынша жандандырып,  діни рәсімдерге, дәрістерге, уағыздарға және ауыз ашарларға көңіл бөлу қажеттігі де айтылып, пысықталды.  

Мешіттің ішкі-сыртқы тазалығын, халыққа қызмет көрсету сапасын, қазіргі қалыптасқан жағдайға байланысты атқарылар шараларды да басты назарда ұстау керектігі де сөз болды.

Діни қызметкерлер жуырда облыстың Бас имамы Бахытбек қажы Тәжімбет өткізген мәжілісте қаралған өзекті мәселелерді күнделікті басшылыққа алып отырады.

Қостанай облыстық мешітінің баспасөз қызметі 

«Алла бізге парыз етіп ұсынған, Ораза тұт, нәпсіңді тый, мұсылман.
Оразадан жан-дүниең жаңарып, Тән тазарар тахарат пен ғұсылдан.
Ей, жамағат, жолдас қылсаң сабырды, Көркем мінез қалыптасар тәлімді.
Құранды оқып түйсең ойға игі ілім, Орындасаң талап еткен бұйрығын,
Оразашы үміт етсе сауаптан, Алла өзім берем деген сыйлығын».
       Рамазан – сабырлық айы. Мұсылманның иманының тең жартысын құрайтын сабырлық қасиетін осы құтты ай шыңдай түспек. Ал, сабырдың сыйы – жәннат. Алланың ырыс-берекесі мен рахымы жауатын қасиетті Рамазан – биыл сәуір айының 13-нен басталмақ. Мұсылман бұл айды асыға күтіп қарсы алып, Раббысы үшін ораза ұстап, салихалы-ізгі амалдар жасауға тырысып бағады.

       Ораза ұғымы өзін-өзі тоқтату, тартыну, тыйылу деген мағыналарды білдіреді. Ислам шариғатында ораза дегеніміз – ақыл-есі дұрыс, балиғат жасына толған, ауыз бекітуге қабілетті мұсылманның таң атқаннан күн батқанға дейін дәм-судың барлық түрінен, сондай-ақ құмарлықтан Аллаға деген құлшылық ниетімен тыйылуы.

       Ораза – Алла Тағалаға бойсұну. Құранда: «Ей, иман келтіргендер, алдарыңда өткен қауымдарға парыз етілгендей сендерге де ораза парыз етілді. Мүмкін, тақуа боласыңдар», – деген.

Рамазан – Алла Тағала тарапынан бүкіл адамзатқа тура жол ретінде Құран түсірілген ұлы ай. Құран – Алланың пайғамбары Мұхаммед (с.ғ.с) арқылы адамзатқа жолдаған үндеуі. Оның үкімдері – бойсұнуға міндетті заң. Біздің бұл айда ұстайтын оразамыз бен түнде атқаратын намазымыз – Раббымызға деген иманымыздың, бойсұнуымыздың, түсірген Құраны үшін шынайы шүкірлігіміздің белгісі болмақ.

       Қудси хадисте Алла Тағала: «Аузы берік адам ішіп-жеуін мен үшін доғарды. Ораза - Мені мен құлымның арасындағы ғибадат. Оған берілетін сыйды Мен ғана өлшеп, Мен беремін. Аузы берік кұлымның аштық пен сусағандықтан шыққан ауыз исі мен үшін миск әтірінен де тамаша», - дейді. Сондықтан шынайы иманмен ораза тұтушының Алла құзырында дәрежесі зор болмақ.

       Ораза – мұсылманға өнегелі мінезді үйрететін тәрбие мектебі. Оның көмегімен мұсылман өз бойындағы жағымсыз сипаттардан арылады.

Мұсылманның ерік күші мен шешімділігін күшейтіп, сабырлыққа үйретеді. Зейінін тазартып, жақсы ойларға жетелейді. Бірде Лұқман баласына: «Балақайым, асқазан толы болса ойлау қабілетің ұйқыға шомады, даналық үні өшіп, дене мүшелерің құлшылыққа жарамай қалады», – деген екен.

       Ай бойы нәпсісімен күресіп үйренген мұсылман бұл күрестің өмірі мен ақыреті үшін маңыздылығын түсініп, бірте-бірте нәпсісін толық билеуге ұмтылады. Нәтижесінде мұсылманның жамандыққа бұйырушы нәпсісі басылып, тыйылып жуасиды. Демек, адам баласы өз бойындағы жамандықтарынан арылу күшін құлшылық жасап, барша жігерін салып, Раббысынан дұға жасау арқылы иелене алады.

Берекелі Рамазанда Алла Тағаланың құлдарына деген басқа айларда нәсіп болмаған ерекше көріністері мен кеңшіліктері орындалады. Бұл кеңшіліктер құлдың Раббысына деген махаббаты мен қастерлеуін ұлғайтып, күнәлары үшін ұялуына, кешірім сұрап, тәубесін жаңартуына зор септігін тигізеді. Тәубеге келуімен жүрегі нұрға бөленіп, Құран оқуға арналады, намаздарына ұқыпты болып, рухани дүниесі жанданады. Жан-жағына қамқорлық-жанашырлықпен, ерекеше мейіріммен қарай бастайды. Нәтижесінде бұл айдан нәпсісін жеңген, күнәлары кешірілген күйде шығады. Сөйтіп, тозақтан азат етілген құлдардың қатарына түсуі тіленеді. Міне, сондықтан осы мақсаттар бойымызда шынайы түрде орындалған болса рамазан бойына, онда келесі айларда қайтадан босап кетуіміз мүмкін емес. Ал егер де тек қана тағам мен сусыннан тоқтап, құмарлығымызды басып, басқа жаманшылықтарымызбен күреспей, ғайбат-өсегіміз тоқтамаса оразаның мақсатын орындамаған боламыз.

        Оразаның мақсаты – мұсылманның жанын да, тәнін де тазартып, тақуалық дәрежесіне жеткізу. Рамазан айында адам дене қалауларын тәрбиелеп, нәпсінің құлы болып кетуден өзін сақтайды. Ауызды астан ғана емес, жаман сөздерден тыйса, көзді харамға қараудан, құлақты харам нәрселерді естуден тыяды. Осылайша нәпсіні құрықтайды.

       Ардақты ағайын, қадірлі оқырман! Алла Тағала ұстаған оразамыз бен жасаған құлшылықтарымызды қабыл еткей! Берекелі Рамазандағы ізгі амалдарыңыз­ға Алла сансыз сауаптар жазып, екі дүние бахытына бөлесін. Халқымыздың ынтымақ-бірлігі артып, ырыс-несібесі молынан болғай! Елімізге қауіп төндірген жұқпалы індеттен аман-есен арылып, науқастарымызға Алла шифасын берсін! Қасиетті Рамазан баршамызға хайырлы-құтты, берекелі болғай!

Рудный қалалық «Нұр» мешітінің

бас имамы Бектұрсынқажы Торғайбайұлы

Облыстық «Қостанай» телеарнасының мәжіліс залында «Қош келдің, Рамазан!» деген тақырыпта брифинг болып өтті. Оған Қостанай облысының Бас имамы Бахытбек қажы Тәжімбет және Лисаков қалалық  «Әбдіхаим Саламатұлы» мешітінің бас имамы Сабыржан Есмурзин қатысты.  

Қос тілде жүргізілген жиында Бақытжан Нұрғабылұлы мен Сабыржан Зейнелғабиденұлы қасиетті Рамазан айының ерекшелігі мен мән-мағынасы жайлы әңгімеледі.

Сондай-ақ, бұл онлайн түрінде ұйымдастырылған басқосуда журналистер мен  жұртшылықтың қойған Ораза ұстау, ауызашар және басқа да сауалдарға жауап берді.

Облыстың Бас имамы брифинг барысында Рамазан айы осы сәуірдің 13-нен басталып, мамырдың 12-не аяқталатындығын, пандемия кезінде барлық мешіттерде сақтық шаралары бақылауда болатындығына тоқталды. Биыл Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының шешімі бойынша пітір садақаның жан басына шаққанда көлемі 420 теңге болып бекітілгенін атап өтті.

Атап өту керек пітір-садақаны ұялы телефондағы «Каспи» қосымшасы арқылы тұрғылықты жердің мешітін таңдап жіберуге болатын жеткізді.

Қостанай облыстық

мешітінің баспасөз қызметі

Алла Тағала әрбір ораза ұстауға денсаулығы жарайтын, балиғатқа толған, ақыл-есі бүтін мұсылманға оразаны парыз етті. Алла Тағала Құран Кәрімде  былай деген:

فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ وَمَنْ كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ  

«Сендерден кім Рамазан айында болса, ораза ұстасын. Ал кім (осы айда) науқас болып немесе сапар шегіп ораза ұстамаса, (қаза болған күндерін) басқа уақытта ұстасын. Алла сендерге жеңілдікті қалайды, ауыртпалық артқысы келмейді»[1]. Бұл аяттың мағынасынан Алла Тағала құлдарының кейбіріне Рамазан айында белгілі бір себеппен ораза ұстамауға рұқсат еткенін аңғарамыз. Солардың ішінде Рамазан айында ораза ұстамайтын, бірақ содан кейін қазасын өтейтін адамдар бар. Олар мыналар:

1. Жолаушы. Шариғат тұрғылықты жерінен таң атқанға дейін ең кемі 86 км. (ханафи мазһабына сәйкес) қашықтыққа сапарға шыққан адамға ораза тұтпауға рұқсат етеді. Бірақ кейін қазасын өтеп береді.

Егер таң атқаннан кейін жолға шықса, онда оған бұл күні ораза ұстау қажет болады да, оразаны бұзуға тыйым (харам) салынады. Дегенмен ораза ұстау жолаушыға қиындық тудырмаса оған ораза тұту мұстахаб болады.

2. Дертке шалдыққан адам. Рамазан айында науқас адам ораза себепті денсаулығы нашарлаудан немесе дертінің жазылуы баяулаудан қауыптенсе, оған ораза ұстамауға рұқсат етіледі. Әрине бұл жерде тәжірибеге немесе білікті дәрігердің нұсқаулығына жүгінеді. Ауруы себепті ораза ұстай алмаған жандар емделгеннен кейін ұсталмаған ораза күндерінің қазаларын өтеулері қажет.
3. Жүкті және емізулі баласы бар әйел. Жүкті әрі емізулі баласы бар әйелдер ораза ұстау өзіне не баласына зиян беруден қорықса ораза тұтпауға рұқсат етіледі. Әнәс ибн Мәліктен (Алла оған разы болсын) риуаят етілген хадисте:

رَخَّصَ رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمْ) لِلْحُبْلَى الَّتِى تَخَافُ عَلَى نَفْسِهَا أَنْ تُفْطِرَ وَلِلْمُرْضِعِ الَّتِى تَخَافُ عَلَى وَلَدِهَا.

«Алла Елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) өзі және сәбиі үшін қауыптенетін жүкті әйелге мен емізуші әйелге ауыз ашуға рұқсат етті»[2], - дейді. Сонымен қатар дәрігер, бала емізетін әйелге сәбидің еміне қажетті дәрумендер қабылдауды жазып берсе, онда оған ораза ұстамауына рұқсат етіледі.

4. Өміріне қауыптену. Аузы берік адам ауыр жұмыс істеу арқылы қатты шөл мен аштыққа шалдығып, сол үшін өмірінен не есінен айырылатындай жағдайға душар болса, онда оған оразасын бұзуға рұқсат етіледі. Кейіннен бұл күннің қазасын өтеп береді. Алайда мұндай кісілерге оразаны басынан бастап ауыз бекітпей бірден ұстамауға рұқсат етілмейді. Сондықтан Рамазан айында ауыр жұмыс істейтін адамдар оразасын аяғына дейін ұстауға кедергі келтіретін тым көп жұмыс істемеген жөн.

 Сондай-ақ жылдың басқа мезгілінде ораза ұстауға шамасы келмейтін қария кісіге және созылмалы дерті бар кісіге (өмір бойы ауыратын) ораза ұстамауға рұқсат етіледі. Оларға қазасын өтеу де шарт емес. Оларға күніне бір міскінді тамақтандыру (таңғы және кешкі ас) уәжіп болады. Бұл жөнінде Алла Тағала былай деген:

وَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍۖ فَمَن تَطَوَّعَ خَيْرًا فَهُوَ خَيْرٌ لَّهُۚ

«Ораза ұстауға шамасы әзер жететіндер (яғни, қарттар және созылмалы дертке шалдыққан науқастар қаза болған әр күнге) підия ретінде бір жарлының (бір күндік екі мезгіл) тамағын (немесе соның құнын ақшалай) беруі керек. Ал енді кімде-кім қайырымдылық жасап (аталмыш мөлшерден) асырып берсе, онысы өзі үшін қайырлы әрі жақсы болмақ»[3].

Дархан Манарбекұлы

Қостанай облысының пәтуаға жауапты маманы

[1]«Бақара» сүресі, 185-аят.

[2] Сунан Ибн Мәджә, китәб әс-сиям, 1658.

[3] Бақара сүресі, 184-аят.

Қостанай облысының Бас имамы Бахытбек қажы Тәжімбет облыстың шалғайда жатқан Науырзым ауданында болған іс-сапарында бірқатар маңызды басқосуларға қатысты. Онда алда тұрған келелі мәселелерде қозғалды.

Мысалы, ауданның әкімі Талғат Карбозовпен жүздесу іскерлік жағдайында өтті. Болашақта аудандық мешіт жанынан асхана салу мәселесі де әңгімеге арқау болды.

Үстіміздегі жылы Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, Бас мүфти Наурызбай қажы Тағанұлының бастамасымен қолға алынған «Ихсан және кемел адам» тақырыбы бойынша кездесу өте әсерлі ұйымдастырылды. Оны жиналған үлкенді-кішілі қауым ұйып тыңдап, көкейде жүрген сауалдарына нақты жауап алды.

Сонымен қатар осы басқосуда «Ас беру мәдениеті», «Зират және зиярат мәдениеті» хақындағы уағыз-насихат та жиналғандарға үлкен ой салды. Науырзымдық ағайындар рухани құндылықтарымен жан сарайларын байытып, Қостанайдан келген Бас имам мен оның орынбасарына алғыстарын білдірді.

Қостанай облыстық мешітінің баспасөз қызметі