Алматыда Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы «Жалпы және жастар ісі» бөлімінің меңгерушісі Алтынбек Ұтысханұлы және «Ғаламтормен жұмыс» бөлімінің меңгерушісі Мұрат Манапұлының қатысуымен жастар ісіне жауапты аймақтағы өкілдердің есеп беру жиналысы өтті.

Жиын барысында Дін мен дәстүр жылы және Қазақ хандығының 550 жылдығы аясындағы жұмыстар мен ұлағатты ұрпақ сабақтастығын қалыптастыру мақсатында атқарылған іс-шаралардың 2,5 жылдық есебі тыңдалды.

Басқосуда Алтынбек Ұтысханұлы өкілдерге нақты тапсырмалар беріп, алдағы уақытта атқарылатын жұмыс бағыттарына тоқталды.

«Осы уақытқа дейін атқарылған жұмыс есебі жастар ісіне жауапты өкілдердің əрі қарайғы іс-қимылы үшін бағыт-бағдар береді. Бүгінгі жиынымыздың басты мақсаты да осы. Жастар деген кім? Оларға қандай миссия жүктеледі. Бүгінгі заманның жастары қандай болмақ? Қай уақытта да қоғамның қозғаушы күші жастар болған. Сондықтан, біз жұмысымызды жастардың ел сүйгіштік сезімін оятуға, дәстүрлі діни танымын қалыптастыруға, білім мен еңбекке құштарлық, отбасылық құндылықтарға баулуға бағыттауымыз қажет», – деп атап өтті Алтынбек Ұтысханұлы.

Сондай-ақ, жиналыс барысында айтылған ақпараттар мен ұсыныстар ұжымдық рухты нық бекітіп, жаңа бастамаларға жол сілтеді.

ҚМДБ баспасөз қызметі
muftyat.kz

Әлемдердің раббысы Алла Тағалаға барлық мақтаулар мен мадақтар және сүйікті Пайғамбарымыз Мухаммадке (с.ғ.с) сансыз салауаттар мен сәлемдер болғай. Мұсылман қауымы үшін жылдың ең керемет әрі ерекше айы – Рамазан айы. Биылғы жылы Рамазан айы маусымның 18-нен бастау алады. Жыл сайын асыға күткен қасиетті Рамазан айына жеткенімізге Алла Тағалаға сансыз шүкірлер болсын. Барша мұсылман бауырларды рамазан айының келуімен құттықтаймыз. Рамазан айы барлық айлардың сұлтаны. Басқа айлармен салыстыра қарағанда Рамазан айында мүміндерге ерекше мол сауап беріледі. Бұл айда ораза ұстаған адам жаны мен тәні тазаруы үшін жаман істер жасаудан тиылу қажет. Пайғамбарымыз да (с.ғ.с): «Рамазан келгенде жұмақтың қақпалары ашылып, тозақтың қақпалары жабылады әрі шайтан атаулының бәрі кісенделеді»-деген (Имам Бухари). Ұлы ғұлама ғалым Хафиз ибн Раджаб: «Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) өзінің сүйікті сахабаларын Рамазан айының келуімен құттықтайтын»-деген. Бұдан байқайтынымыз адамдардың өзара Рамазан айының келуімен құттықтасуына рұқсат етілетіндігіне негіз болып табылады. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) тағы бір хадисінде былай деген: «Бұл ораза айында Алланың алдында бір адамдарды тозақтың азабынан босатады, ал мұндай босату – Рамазанның әрбір түнінде болып тұрады» (әт-Термизи).

Бұл ай мұсылмандарды жан-жақты ұлылыққа, Аллаға деген сенімімізді күшейтуге, сондай-ақ шариғат қағидасын жөнімен түсінуімізге шақырады. Алла Тағала адам баласының сенімін арттырып, еркіндікті сезінуге, өзіне-өзі бақылау жасауына және нәпсісін тыю үшін осы Рамазан айында ораза тұтуды парыз етті. Себебі, жөн-жосығымен ауыз бекіткен кісі өзін-өзі тәртіпке шақырып, харам істерден тыйылады. Нәтижесінде, ондай адам жиіркенішті әрекеттерден арылып, жақсылыққа бет бұрады.

Исламның бес парызының бірі – рамазан айында ораза тұту. Сондықтан да дінімізде оған ерекше мән беріледі. Себебі, ол сенімнің бір бөлігін құрайды. Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.): «Ораза – шыдамның жартысы, ал шыдам - сенімнің жартысы»-деген. Оразаны басқа ешқандай қағидалармен салыстыруға болмайды. Өйткені, Алла Тағала пайғамбарымыз Мұхаммедке (с.ғ.с.): «Адамның барлық жақсы, хайырлы істерін Алла он есе, тіпті одан да жоғары бағалайды. Бірақ ораза не үшін тұтылған болса, сол үшін сауабын, сыйын молынан беремін»-деп айтқаны белгілі. Сондықтан ораза қарсаңында алғаш ауыз бекіткісі келетін бауырларымызға тағы да Алла Тағаланың осы бір үкімін естеріне сала кеткіміз келеді.

Ең алғаш ораза парыз болатын жылы Шағбан айының соңғы күндерінің бірінде пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) өз сахабаларын жинап алып, Алла Тағаладан уәхи келгенін айтады. Онда ол жаратушының мұсылмандарға оразаның парыз екендігін хабардар етіп, былай дейді: «Ей, адамдар! сендерге мүбәрак айдың, яғни Рамазанның келе жатқанын қуанышпен хабардар еткім келеді. Бұл айда Алла Тағала сендерге ораза тұтуды парыз етті. Осы айда жұмақтың есіктері айқара ашылып, тамұқтың есіктеріне ашылмас құлыптар салынады. Адамды азғырушы шайтандар кісенделеді және бір ерекшелігі оның бір түні (Қадір түні) игілікте мың айдан да хайырлы».

Алла Тағала оразаны бұрын өткен Пайғамбарлардың (ғ.с.) қауымдарына парыз еткеніндей, Мұхаммад (с.ғ.с.) үмбетіне, яғни біздерге де рамазан айында 30 күн ораза ұстауды парыз етті. Бұған байланысты Құран Кәрімнің Бақара сүресінде былай делінген: «Ей, иман келтіргендер! Тақауылықтан үміттерің болса, өздеріңне бұрыңғыларға ораза ұстау парыз етілгендей, сендерге де ораза ұстау парыз етіледі» (Бақара сүресі, 183 аят)

Ораза алғаш рет қай уақытта парыз болды

Пайғамбарымыз Мұхаммедтің (с.ғ.с.) және мұсылмандардың Меккеден Мединеге көшуін «хижра» деп атайды. Осы жылдан бастап мұсылмандардың - хижра жыл санауы басталады. Сол хижраның екінші жылы Шағбан айының соңғы күнінде Алла Тағала мұсылмандарға рамазан айында ораза тұтуды парыз етті. Сол уақыттан бастап барша мұсылман қауымы жыл сайын Рамазанда 30 күн ораза тұтып келеді.

Ораза тұтатын айды толық түсіндіру үшін оны ұстау кімдерге парыз, кімдерге парыз еместігін баяндаған Алла Тағаладан аят түсті: «Рамазан - адамдарға тура жол нұсқаушы, ақ пен қараны айырушы, бекем тұтынатын жолбасшы ретінде Құран түсіріле бастаған ай. Рамазан айы туғанын көрген адам бірден ораза ұстайтын болсын» ( Бақара сүресі, 185 аят).

Ораз ұстау кімдерге парыз

Рамазан айындағы оразаның үкімі - парыз айн (адамның жеке өзіне міндет болған парыз). Ораза ұстау әрбір мұсылман ер мен әйелге парыз. Шарттары:
1. Мұсылман болуы;
2. Балиғатқа жеткен болуы;
3. Ақыл-есі бүтін болуы;
4. Дені сау болуы;
5. Әйелдер хайыз бен нифастан таза болуы керек;
6. Ораза ұстауға ниет жасау;
7. Оразаның тиымдарын сақтау.

Жалпы ауру-сырқаты жазылмайтындар, денсаулығы ауыз бекітуді көтермейтін, жасы келген қарттар – ораза ұстамаса да болады, бірақ олардың дәулеті жеткілікті болса, тұтпаған оразасына фидия береді. Фидияның мөлшері Құран Кәрімде былайша анықталған: «Шамасы келмейтіндер (қарт кісілер, ауруға шалдыққандар) ораза ұстамаса, бір кедейдің бір күн тоятындай тамағын беріп тұруына болады.. Ал оны белгілеген мөлшерден артық беретіндері болса, өзі үшін жақсы» ( Бақара сүресі, 184 аят).

Өйткені, өмірлік жазылмайтын ауруға душар болған кісілер және ауыз бекітуге шамасы жоқ қарттар ораза қазасын өтемейді. Егер дәулеті болмаса, фидия да төлемейді. Ханафи мазһабының негізін салушы Имам Ағзам Әбу Ханифа былай деген: «Оразаның абзалы – кісінің өзіне зиян тимеуі».

Рамазан айында белгілі бір себептермен ауыз бекіте алмағандар кейінірек ораза қазасын өтеулеріне болады. Атап айтсақ, олар:
1. Ауру - сырқаты белгілі бір уақыттан кейін жазылатын кісілер;
2. Ораза уақытында сапарда болғандар;
3. Ораза кезінде жүкті немес емізіп жүрген нәрестелері бар әйелдер.

Тағы бір ескере кететін нәрсе: кімде-кім белгілі бір себептермен ауыз ашып қойса, мысалы: 1) аштықтан, шөлден денсаулығына зиян болған соң, оразасын бұзса; 2) әйелдердің хайызы мен нифасы келіп, таза болмау себебінен аузын ашып қойса, сол күндердің қазасын кейінірек қалып қойған күндерін толықтыруға болады. Ал сапардағы адамға келетін болсақ, қиналатынын білсе оразасын ұстамайды, қиналмаса ауызын бекітіп жүре беруіне болады. Өйткені, Алла Тағала пендесіне жеңілдікті қалайды, ауырлықты, қиындықты қаламайды. Бұған Құран Кәрімнің мына аяты дәлел: «Егер біреулерің ауруға шалдықса, сапарда жүрсе, онда басқа күндерде (қазасын) өтесін. Алла сендерге жеңілдікті қалайды, ауырлықты қаламайды (Ауыздарың ашық кездің қазасын өтеп), ораза күннің санын толтырыңдар» (Бақара сүресі, 185 аят).

Ал, енді хайыз бен нифтастағы әйелдерге келетін болсақ, таза болмағандары үшін шариғат үкімінде оларға байланысты Құранды ұстауға немесе оқуға, мешітке кіруге намаз оқуға рұқсат етілмегені сияқты, оразаны тұтуға да рұқсат етілмейді. Жоғарыда айтқанымыздай, әйелдердің мұндай себептермен қаза жіберген күндерін кейінірек өтейді.

Ораза ұстау тәртібі

1. Тыйылу: тағамнан, сусыннан, жыныстық қатынастан таң атқаннан күн батқанға дейін бойын аулақ ұстау. Алла Тағала Құран Кәрімде былай деген: «Ақ жіп пен қара жіп ажыратылып, танылғанша ( таң атқанша) жеңдер де ішіңдер. Содан кеш батқанша ораза ұстаңдар» (Бақара сүресі, 187 аят).

2. Ниет: ниет екі түрлі болады: 1) Күнделікті ауыз бекітер алдында сол күні ораза тұтуға ниет етеді. 2) Рамазан айының алғашқы күнінде толық бір айға деп ниет етеді. Сондықтан да пайғамбарымыз Мұхаммад (с.ғ.с): «Әрбір жақсы амал ниетке байланысты»-деген.

Оразаның мұстахабтары (әдептері)

Мұстахаб дегеніміз істесе сауап таптыратын, істемесе күнәсі жоқ амалдар. Олар мыналар:

1. Сәресі. Таң қараңғысында ниет етіп, дәретін алып, сәресіге тұру. Оның уақыты: түн жарымы ауғаннан таңсәріге дейін. Пайғамбарымыз бұл жайында:

«Сәресіге тұрыңдар! Шынында, сәресі ішуде көп береке бар»-дегн, яғни ниет етіп, сәресіге тұру мол сауапқа кенелтеді.

2. Ауыз ашуға асығу. Ораза тұтқан кісіге күн батқаннан кейін немесе ақшам намазының азаны айтылғаннан кейін бірден ауыз ашу сауапты іс. Бұл жөнінде Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) бір хадисінде былай деген: «Ораза тұтқан кісі мүмкіндігі болса, аузын құрмамен, болмаса таза сумен ашсын». Демек, құрма табылған жағдайда құрмамен ауыз ашқан сауаптырақ болады.

3. Күнделікті ауыз ашқан кезде және ораза айы бойы тілек-дұғалар жасау. Бұған байланысты Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Әлбетте, ораза тұтқан кісінің ауыз ашқандағы дұғасы (тілегі) қайтарылмайды, яғни тоқтаусыз қабыл етіледі»-деген.

Ауыз ашар дұғасы: «Ей, Алла! Сенің разылығың үшін шын ниетіммен ораза тұттым. Сенің берген ризығыңмен ауыз аштым. Саған ғана иман келтірдім және Өзіңе ғана тәуекел еттім. Тілегімді қабыл ет! Әмин!».

Оразаны бұзатын істер

1. Күндіз ораза ұстап жұргенін біле тұра себепсіз тамақ ішіп, жеу.

2. Күндіз еркек пен әйелдің жақындасуы. Егер кімде-кім ораза екенін біле тұра күндіз себепсіз әдейі ішіп-жеп немесе жыныстық қатынас жасайтын болса, оған айып ретінде кәфарат төлеу немесе ораза қазасын екі есе өтеу міндеттеледі. Кафаратты өтеу үшін бір құлды азат ету немесе алпыс міскінді тойдыру немесе екі ай бойы ораза тұту қажет.

Ал, кімде-кім ораза уақытында ораза екендігін ұмытып, білместікпен күндіз тамақ ішіп-жеп қойса, оған қазасын өтемейді және кәфаратын төлемейді. Бұл турасында Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) былай деген: «Кімде-кім ораза екендігін ұмытып, ішіп-жеп қойса, Алла Тағаланың ол кісіні тамақтандырғаны». Ішіп-жеп қойған соң ораза екені есіне түскен кісі, оразасын одан әрі жалғастыруы қажет.

Егер кімде-кім жүрегі айнып, лоқсып құсса немесе байқаусыздан аузына бір нәрсе кіріп кетсе (мысалы: дәреттің суы, шыбын-шіркей) т.б. бірақ тек үзірмен оразасын тоқтатпастан жалғастыра береді.

Оразаның артықшылығы

1. Рамазан айы – сынақ айы. Адам баласы бұл айда өз нәпсісін тыйып, жаман нәрседен, яғни ғайбат сөйлеуден, ауыр күнә жасаудан, жала жабудан аулақ болып, жақсы нәрселерге, яғни өзін сабырлыққа, шыдамдылыққа, тақуалыққа тәрбиелеуі керек. Ораза адам баласы мен Ұлы жаратушының арасындағы сыр. Кісінің ораз тұтып жүргені бір Аллаға ғана аян. Сондықтан Исламда иманның, сенімнің жоғары тұратындығы осыған дәлел. Әлдебіреу ораза тұтқан адамның көңіліне тиіп, балағаттаса, ауыр сөз айтып, қол жұмсағысы келсе, әлгі аузы берік кісі: «Мен оразамын»-деп үш мәрте айтуы керек. Пайғамбарымыз Мұхаммедке (с.ғ.с) бір кісі келіп: «Ей Алланың Елшісі (с.ғ.с.)! Маған айтыңызшы, қай амалды істесем, жұмаққа кіремін?»-деп сұрапты. Сонда Алланың Елшісі (с.ғ.с.): «Оразаң сені алып кіреді»-деп жауап береді. Әлгі кісі Пайғамбарымызға (с.ғ.с.) келіп, тағы да әлгі сұрақты қойған уақытта жоғарыдағы жауабын қайталапты.

2. Рамазан – кешірім айы. Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с): «Кімде-кім ауыз бекітсе, Алла Тағала оның істеген күнәларын кешіреді»-деген. Сондықтан да Алла Тағала бұл айдың бір түнін қасиетті де қадірлі етті. Рамазан айының 26-сынан 27-сіне қараған түні Алла Тағаладан алғаш рет Құран аяттары түсті. Сол себепті бұл түн «Қадір түні» деп аталады.

Ол түннің игілігі мың айдан да артық. Ол түнде Алланың әмірімен бүкіл періштелер және Жәбірейіл періштенің өзі де жерге түседі. Ораза тұтып, Жаратушы Жаббар Иесін еске алғандардың барлығының тілектерін Алла Тағала қабыл етіп, сол түні таң атқанша Алланың пенделеріне сыйлаған сәлемі, бибітшілігі, тыныштығы жалғасады. Бұл жайт Құран Кәрімнің Қадір сүресінде кеңінен баяндалған.

Олай болса, қадірменді мұхтарам жамағат Алла Тағала алдымызда келе жатқан Мүбарак Рамазан айын және ұлық Қадір түнін баршамызға құтты қылып, Осы айды Алла разылығы үшін тағат-ғибадатпен өткізуді шын жүрегімізден ынталандырсын. Еліміз көркейіп, дініміз марқая берсін!

Асылхан қажы Мұханбетжанұлы,
ҚМДБ-ның Қостанай облысы
бойынша өкіл имамы

ҚАСИЕТТІ РАМАЗАН ОРАЗАСЫ МЕН НАМАЗ УАҚЫТТАРЫНЫҢ КЕСТЕСІ

(Қостанай қаласы үшін) 2015 жыл – хиджри 1436 жыл

ЕСКЕРТУ:

- Биыл, яғни 2015 жылы мұсылмандық ай күнтізбесі бойынша Қасиетті Рамазан айы 29 күн.
- 18-маусым Қасиетті Рамазан айының 1-ші жұлдызы.

1. Сәресі ішу таң намазына 10 минут қалғанда тоқтатылады.
2. Шілденің 13-нен 14-не қараған түн (26-27 Рамазан) қасиетті – Қадір түні.
3. Ауызды ақшам намазының уақыты кіргенде құрмамен немесе сумен және т.б.тағаммен ашу керек.
4. Тарауих намазы 17-маусымнан бастап, жасиқ намазынан кейін оқылады, одан кейін үтір уәжіб намазы жамағатпен оқылады.
5. Пітір садақаны Рамазан айының бірінші күнінен бастап, айт күніне дейін беруге болады. Бірақ бірінші он күндігінде берген сауапты. Биылғы жылы Қостанай облысы бойынша пітір садақасының есептегендегі құны: бидәймен– 200 теңге, құрмамен – 1200 теңге, миізбен – 2000 теңге.
6. 17-шілде жұма күні – Ораза айт мейрамы басталады. Айт намазы Қостанайда сағат 07:00-де оқылады.
7. Оразаға ниет: «Алла Тағала үшін мүбарак рамазан айының оразасын таңнан күн батқанға дейін ұстауға ниет еттім».
8. Ауыз ашар дұғасы: «Жаратқан Ием Сен үшін ораза ұстадым, Саған иман келтірдім, Саған тәуекел еттім, Сен берген ризық несібеңмен ауыз аштым. Иә, кешірімді Алла! Менің алдынғы және соңғы күнә кемшіліктерімді кешіре гөр!»

ҚҰРМЕТТІ МҰСЫЛМАН БАУЫРЛАР!
Алла Тағала бәріңізге мықты денсаулық, зор күш-қуат берсін,
жасаған ғибадаттарыңызды қабыл етсін!

ЕРЖАН қажы Малғажыұлы,
Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы,
Бас мүфти

Бүгін Алматы қаласында Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы Ержан қажы Малғажыұлы Ұлттық баспасөз клубында баспасөз мәслихатына қатысты.

Рамазан айына байланысты өткен кездесуге наиб мүфти, «Әзірет Сұлтан» мешітінің Бас имамы Серікбай қажы Ораз, ҚМДБ Шариғат және пәтуа бөлімінің меңгерушісі Мұхаммед-Хусейн Алсабеков, Алматы қаласының Бас имамы Нұрбек қажы Есмағанбет қатысты.

«Әр пенде сауапты амалымен, тақуалығымен Алланың алдында дәрежесі артады. Жомарт, жанашыр азаматтарды, кәсіпкерлерді көмекке мұқтаж адамдарға қамқорлық көрсетуге, мәселен, су тасқынынан үйсіз, шарасыз қалған отандастарымызға қайырымдылық жасауға, табиғи апат салдарынан бұзылған көпір мен жолды жөндеуге үлес қосуға, жетім мен жесірге мейірімділік танытып, қараусыз қалған қарттарға көңіл бөлуге шақырамын», – деді Бас мүфти Ержан қажы Малғажыұлы.

Сонымен қатар ҚМДБ төрағасы қасиетті айдың құрметі үшін халықтың тұрмыстық қажеттіліктеріне жеңілдік жасалып, Құдайы астар пен тойлар ауызашар уақытында ұйымдастырылса деген тілегін білдірді.

Серікбай қажы Ораз ҚМДБ-ның биылғы қажылық сапарына дайындық жұмыстарына қатысты жан-жақты түсініктеме берді.

Алматы қаласының Бас имамы Нұрбек қажы Есмағанбет қала бойынша мешіттердің қасиетті Рамазан айына дайындық шаралары туралы баяндады. «Биыл тұңғыш рет Бас мүфти бастамасымен Студенттер сарайында «Берекелі-мереке», «Қош келдің, Рамазан» атты рухани-мәдени кештер өтеді. Сонымен қатар Рамазан айы бойы қайырымдылық акциялар ұйымдастыруды жоспарлап қойдық», – деді Бас имам Н.Әуесханұлы.

Ағабек ҚОНАРБАЙҰЛЫ,
ҚМДБ баспасөз хатшысы

Астанада өтіп жатқан әлемдік және дәстүрлі дін лидерлерінің V съезінде Бас мүфти Ержан қажы Малғажыұлы осылай мәлімдеді.

«Қазіргі кезеңде әлемдік қауымдастық экономикалық дағдарысты, саяси, ұлтаралық, дінаралық шиеленістерді бастан кешуде. Әсіресе, адамзат жаңа ғасырда бұрын-соңды болмаған діни алауыздықтар, дау-жанжалдар, ұлтаралық қақтығыстармен бетпе-бет келді. Дінді саясиландыру арқылы жастар санасын теріс арнаға бұру үрдісінің куәгері болдық. Дінді өз саяси мақсаттарына икемдеп алған түрлі топтар әлемнің әрбір жерінен көріне бастады», – деді ҚМДБ төрағасы Е.Маямеров.

Бас мүфти мәлімдегендей, бүлікшілердің бұл әрекеті, сөз жоқ, дәстүрлі дінімізге деген анық қарсы әрекет, адамшылыққа да жат амал.

«Дін – бүкіл әлемде адамдардың рухани дүниетанымын байыта отырып, жер бетіндегі адамзат қауымының өмір сүру игілігіне өз үлесін қосатын қуатты күш. Сондықтан сол күшті адамдар арасындағы достық пен ынтымаққа және мемлекетіміздің дамуына жұмсауымыз қажет. Ал өзара келісім мен жарасымдылыққа Ислам дінінің қосар үлесі өлшеусіз», – деп атап өтті Ержан қажы Малғажыұлы.

Ағабек ҚОНАРБАЙҰЛЫ,
ҚМДБ Баспасөз хатшысы

Құрметті жамағат! Алла қаласа 2015 жылдың маусым айының 18-жұлдызында қасиетті Рамазан айына қадам басамыз. Кезекті мақаламызда өткен жылдан алған тәжірибе нәтижесінде «жиі қойылған сұрақтарды» сіздердің назарларыңызға ұсынғалы отырмыз.

Сұрақ: 2015 жылы Ораза қашан басталады?

Azan.kz: Алла қаласа, осы жылы 18-маусымда басталып, шілденің 16-де аяқталады.

Сұрақ: Алматы қаласы мен Қазақстанның өзге де аймақтырының Ораза кестесін қай жерден жүктеп алуға болады?

Azan.kz: «Ораза кестесін» біздің сайтымыздан жүктей аласыз. Ол үшін «кестені жүктеу» деген сілтемеге басып, өзіңізге қажет қаланы таңдайсыз.

Сұрақ: Бұрын ораза ұстамағанмын. Оразаны қалай дұрыс ұстауға болады? Не нәрсеге рұқсат, не нәрсеге рұқсат жоқ?

Azan.kz: Сізге Бас муфти Ержан қажы Малғажыұлының "Мүбәрәк Рамазан"атты кітабі мен "Рамазан айының артықшылығы" тақырыптағы мақаланы оқуды ұсынамыз.

Сұрақ: Намаз оқымайтын болсам да ораза ұстай берсем бола ма?

Azan.kz: Әрине, болады. Ораза Исламның бес парызының бірі. Алла қаласа, сіздің оразаңызды қабыл етеді.

Сұрақ: Ауыз бекітер алдында не айту қажет?

Azan.kz: Оразаға былай деп ниет ету керек:

«Алланың разылығы үшін Рамазан айының оразасын таңнан кешке дейін ұстауға ниет еттім».

Сұрақ: Ауыз ашар алдында не айту керек?

Azan.kz: Ауыз ашар алдында:

«Захаба ззама-у уәбтәлләтиль-‘урукъ, уа сәбәтәль-әжру инша-Аллаһ»

Мағынасы:

«Шөліміз қанды, сусындадық, Алла қаласа сауап та күтіп тұр» (Әбу Дауд 2357)

«Аллаһумма, ләкә сумту, уә бикә әмәнту, уә ъалййәкә тәуәккәлту, уә ъалә ризқыйкә әфтәрту»

Мағынасы: «Ей Аллаһым, Сен үшін ораза ұттым, Саған иман келтірдім, Саған тәуекел еттім және де Сен нәсіп еткен ризықпен ауызымды аштым»

Сұрақ: Ораза кезінде немен айналысқан жақсы?

Azan.kz: Ораза кезінде көп құлшылық жасап, садақа беру, адамдарға жақсылық жасау, Құран оқумен айналысқан абзал. Егер ораза кезінде демалыс алуға мүмкіндік болса, уақыттың басым бөлігін мешітте Алла Тағалаға құлшылық қылумен өткізген абзал.

Сұрақ: Сәресін міндетті түрде ішу қажет пе? Егер мен сәресіне ұйықтап қалып, күні бойы ешнәрсе ішіп- жемесем, ораза ұстаған болып саналам ба?

Azan.kz: Егер сіз сәресіне ұйықтап қалған болсаңыз оразаңызды жалғастыра аласыз. Ең бастысы, ауыз ашарға дейін ешнәрсе ішіп- жемесеңіз болғаны. Бірақ сәресін жіберіп алудан сақ болыңыз.

Пайғамбарымыз (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) Рамазан айында ауыз ашарға асығатын әрі өзгелерге де осыны айтатын. Сонымен қатар, Ол (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) таң алдында сәресі ішуді бұйырған және де сәресі ішуді таң намазы кіргенде тоқтатуды бұйырған.

Алла Елшісі (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) былай деген: «Сәресінде береке бар, сондықтан оны жіберіп алмаңыздар, сендердің әрқайсыларың тым болмаса су ішіңдер. Расында Алла Тағала мен періштелер сәресі ішкен адамды жарылқайды» (Ахмад).

Сұрақ: Ауыз ашуға асығуға бола ма?

Azan.kz: Алланың Елшісі (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) былай деген: «Ауыз ашуға асыққан әрқайсыңда береке болады» (Әл- Бұхари, 1957; Муслим, 1098)

Сұрақ: Ауызды немен ашқан дұрыс?

Azan.kz: Алланың Елшісі (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) былай деген: «Кімде құрма болса сонымен ауыз ашсын, ал кімде жоқ болса, сумен ашсын, расында су- тазартушы». (Ахмад № 15798, Әт- Тирмизи № 695, Әбу Дауд № 2355)

Сұрақ: Таң намазынан соң күн шыққанға дейін ішіп- жеуге бола ма?

Azan.kz: Таң намазынан соң ішіп- жеуге болмайды. Сәресіні, яғни ішіп- жеуді таң намазына 10 минут қалғанда тоқтату қажет.

«... Және таңнан, қара жіптен ақ жіп (қараңғылықтан сәуле) айрылғанға дейін ішіңдер, жеңдер де сонан соң оразаны кешке дейін толық орындаңдар» (Бақара сүресі, 187 аят)

Сұрақ: Егер ораза кезінде ұмытып бір нәрсе ішіп- жеп қойған болсам оразам бұзыла ма?

Azan.kz: Тамақты я болмас суды байқаусызда ішіп қою - оразаны бұзбайды. Аузыңыздың берік екендігі есіңізге түскен бетте ішіп- жеуді тоқтатыңыз.

Пайғамбарымыздың (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) мынандай хадисі бар: «Кімде кім ұмытып ішіп я жеп қойса, оразасын жалғастырсын. Расында ол адамға Алла Тағала Өзі ішіп- жегізді». (Әл- Бұхари, 6669)

Сұрақ: Екі күн қатарынан тоқтамай, ауыз ашпастан ораза тұтуға бола ма?

Azan.kz: Жоқ, болмайды.

Әбу Сағид (ол кісіге Алла разы болсын) Пайғамбарымыздың (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) былай дегенін естіген: «Ауыз ашпастан ораза ұстамаңдар, кімде кім осылай істегісі келсе, таң алдында тамақ жесін». (Бұхари, 1963)

Сұрақ: Оразаны бірнеше күн ғана ұстаса бола ма? Мысалы, басында үш күн, аяғында үш күн.

Azan.kz: Жоқ, олай ұстауға тиым салынған.

«Рамазан айы сондай бір ай, ол айда адам баласына тура жол және (ақ пен қараны) айыратын дәлел түрінде Құран түсірілді. Сендерден кім Рамазан айында болса, ораза ұстасын» (Бақара сүресі, 185 аят)

Сұрақ: Ораза кезінде мені басқа қалаға іс- сапарға жібереді. Сол кездері оразамды тоқтата тұрсам бола ма?

Azan.kz: Алла Тағала сапардағы адамға оразасын тоқтатуға рұқсат берген. Тіпті ол адам сапарда ешқандай қиындық көрмесе де. Алайда қаза болған оразаңызды өтейсіз. Алла Тағала былай дейді:

«Ал біреу науқас не сапарда болса, басқа күндерде санын толтырсын. Алла Тағала сендерге жеңілдік қалайды, ауырлық қаламайды» (Бақара сүресі, 185 аят)

Сұрақ: Өзге қалаға іс- сапарға кетіп бара жатсам да ораза ұстай берейін бе?

Azan.kz: Ия, ұстай бересіз.

Хамза ибн Амр әл- Әсләми (оларға Алла разы болсын) Алла Елшісінен былай деп сұрайды: «Ей Алланың Елшісі, сапар кезінде ораза тұтұға күшімнің жететінін білемін. Егер ораза ұстар болсам ол күнә болып саналады ма?» Пайғамбарымыз (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын): «Бұл Алла Тағаланың берген жеңілдігі, кім қаласа амал етсін, ал егер кімде кім ораза ұстар болса, күнә болып саналмайды». (Муслим, 1891)

Сұрақ: Ораза кезінде сүндетке отырғызуға (той жасауға т.б.) бола ма?

Azan.kz: Ия, ораза уақытында балаңызды сүндетке отырғыза аласыз (той жасай да). Бірақ қонақтарға арналған дастарханды ауыз ашқаннан соң жаюыңыз керек.

Сұрақ: Ораза кезінде спортпен шұғылдануға бола ма?

Azan.kz: Әрине, болады. Дегенмен ораза кезінде ағзамыздың әлсіреп тұратындығын ескеруіңіз қажет. Мүмкіндігінше ораза кезінде үзіліс жасай тұрғаныңыз дұрыс.

Сұрақ: Ораза кезінде түкірік жұтып қойса не болады?

Azan.kz: Түкірікті жұту – оразаны бұзбайды. Алайда түкірікті әдейілеп жинап алып жұтса, ораза бұзылады.

Сұрақ: Ораза уақытында сағыз шайнасам бола ма?

Azan.kz: Жоқ, болмайды. Себебі сағыздың құрамында қант я болмаса алмастырушы бар. Сондай- ақ аш қарынға сағыз шайнаған кезде асқазан сөлін сорып, гастрит немесе асқазан жарасының асқынуына апаруы мүмкін.

Сұрақ: Ораза кезінде крем жағуға бола ма?

Azan.kz: Ия, болады. Бастысы ішке қолданбаса болғаны.

Сұрақ: Ораза кезінде тамаққа жіберіп алмай тіс пастасымен ауыз тазалауға бола ма?

Azan.kz: Тіс пастасын пайдалануға болады. Алайда мәкруһ болып есептеледі. Тіс пастасымен тісті тазалаған кезде оның дәмі толықтай ауыздан кетпейінше түкірікті жұтуға болмайды. Тіс пастасының асқазанға түсуі – оразаны бұзады. Тазалап болған соң ішке су кетіп қалмауын қадағалай отырып, мұқият ауызды шайқау қажет. Тіс пастасының орнына сүннет болып табылатын мисуакты қолданған абзал.

Сұрақ: Соңғы кездері тісім жиі қанап кете береді. Қанаған мезетте аузыма түкірігімді жинап түкіріп тастаймын, кейде ұмытып кетіп жұтып қоямын. Осындай жағдайда оразам бұзыла ма? Бұзылған жағдайда не істеуім қажет?

Azan.kz: Ораза бұзылмайды, бірақ қанды әдейілеп жұтудың қажеті жоқ. Бұл жағдайда сізге өте сақ болу қажет.

Сұрақ: Ораза кезінде күндіз шылым шегуге бола ма?

Azan.kz: Жоқ, рұқсат жоқ. Исламда шылым шегуге мүлде тиым салынған.

Сұрақ: Оразада насыбайға рұқсат беріле ма?

Azan.kz: Жоқ, рұқсат жоқ. Себеі ол есеңгіретуші зат болып табылады.

Сұрақ: Аузым берік кезінде душ, ванна қабылдай аламын ба?

Azan.kz: Болады, алайда қажет жағдайда ғана. Алла Елшісі (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) ораза кезінде ыстығын басу үшін тісін мисуакпен тазалап, басын су құйған. (Ахмад, 15473; Әбу Дәуд, 2365)

Сұрақ: Ораза уақытында аузымды жай ғана шайқасам бола ма?

Azan.kz: Ораза кезінде ауыз қуысы мен мұрынды сумен шайқау – оразаны бұзбайды. Егер сіз суды жұтып қойған болсаңыз, оразаңыз бұзылады. Бірақ сол күнгі оразаның қазасын өтейсіз.

Пайғамбарымыз (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) былай деген: «Ораза кезінен тыс уақытта мұрныңды жақсылап шайқа». (Әт- Тирмизи, 788)

Сұрақ: Ораза уақытында тырнақ алып, шаш кесуге бола ма?

Azan.kz: Тырнақ пен шаш алуға болады. Мұны ғұсылдың алдына жасаған абзал.

Сұрақ: Ораза кезінде күндіз әйеліммен жақындасып қойдым. Енді бір күнім қаза болды. Оны қалай өтесем болады?

Azan.kz: Рамазанда күндізгі уақытта жақындасып қойған ерлі- зайыптылардың оразасы бұзылады. Оны өтеу үшін екі ай толық ораза ұстайды. Ал егер оған шамасы жетпесе 60 міскінді тамақтандырады. (Бұл жайлы Әбу Һурайрадан (оған Алла разы болсын) жеткен хадисте айтылады). (Әл- Бұхари, 6087, 6164. Муслим, 1111)

Егер ұмытып жақындасып қойған болса, ораза бұзылған болып саналмайды. Ораза екендігі еске түскен сәтте тоқтату қажет.

Сұрақ: Ораза кезінде ауыз ашқаннан соң ерлі- зайыптыларға жақындасуға бола ма?

Azan.kz: «Сендерге оразаның кешінде әйелдеріңе жақындасу халал етілді. (Өйткені бір-біріңді қорғауда) олар сендерге киім, сендер де оларға киім іспеттісіңдер». (Бақара сүресі, 187 аят)

Сұрақ: Ораза кезінде әйеліңді (күйеуіңді) құшақтап, сүюге бола ма?

Azan.kz: Айша анамыз (ол кісіге Алла разы болсын) былай деген: «Ораза кезінде Пайғамбар өзінің жарларын құшқтап, сүйетін еді, алайда ол өз- өзін сендердің кез келгендеріңнен мықты ұстайтын». (Әл- Бұхари, 1927)

Сұрақ: Ораза уақытында жүніп болып қалсам оразам бұзылады ма?

Azan.kz: Қалауынан тыс жүніп болып қалған адамның оразасы бұзылмайды. Сізге ғұсыл алу қажет болады.

Сұрақ: Ораза кезінде етеккір келіп қалған жағдайда не істеу керек?

Azan.kz: Ол жағдайда оразаны бұзу қажет. Әбу Саид әл- Худридан (ол кісіге Алла разы болсын) жеткен хадисте былай делінеді: «Етеккір кезінде ораза мен намаз тоқтатылмайды ма?». (Әл- Бұхари, 1951; Муслим, 889)

Етеккір мерзімі аяқталған соң әйел адамдар қаза болған күндерінің қазасын өтейді.

Сұрақ: Ораза кезінде емізулі сәбиі бар аналар не істесе болады?

Azan.kz: Ең дұрыс деген пікірге сүйенер болсақ, аяғыауыр немес емізулі баласы бар әйелдерді ауру деп қарастырады да оларға ораза тұтпауға рұқсат береді. Бірақ ол қаза болған күндердің қазасын өтеуі тиіс. Пайғамбарымыз (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) былай дейді: «Алла Тағала оразаны және намаздың жартысын жолаушыға жеңілдетті, әрі Ол аяғы ауыр және емізулі баласы бар әйелдерге оразаны жеңілдетті». (Әт- Тимрмизи, 3/85, ол бұл хадисті хасан хадис деген)

Сұрақ: Егер ораза кезінде әлсіздікті сезінсем оразамды бұза алам ба?

Azan.kz: Егер біраз күннің ішінде оразаны жалғастыру ауыр болып жатса, ол күндері оразаны тоқтата тұруға болады. Кейде ораза ұстаушыға қауіп төнер болса, оразаны ашуға міндетті болып қалады (мысалы, дәрігердің айтуымен). Алла Тағала былай дейді: «Ол сендерге дінде қиындық қылған емес» (Бақара сүресі, 78 аят)

Әлсіздікті сезініп, оразасын ашқан адам денсаулығы жақсарған соң қаза болған күндерін өтеуі қажет.

Сұрақ: Әлсіз адамдар (аурушаң) не істесе болады?

Azan.kz: Кімде кімнің ораза ұстауға мүлде шамасы келмейтін болса (яғни, бірде болмаса бірде ұстайтын жағдайы мүлде жоқ, мысалы қарт я болмаса аурушаң жан) ол адамға ораза ұстау міндетті емес, алайда ол әр күні бір міскінді тамақтандырып отыруы қажет. Абдуллаһ ибн Аббас (ол кісіге Алла разы болсын) Алла Тағаланың мынандай сөзін оқыған: «... Және сондай ораза күш келетіндер, (кәрі не аурулар) бір міскіннің тамағын төлесін» (Бақара сүресі, 184 аят)

Сұрақ: Ораза кезінде жүрегім айнып, құсып қойдым. Оразам бұзылды ма?

Azan.kz: «Кім еркінен тыс құсып қойған болса, оразасының орнын толтырмайды. Ал кімде кім әдейілеп құсқан болса, сол күннің қазасын өтейді» (Ахмад, 10085; Әбу Дәуд , 2370; Әт- Тирмизи, 720; Ибн Маджа, 1676)

Сұрақ: Ораза айтты қалай қарсы алған дрыс?

Azan.kz: Ораза айт кезінде мерекелік дастархан жасап, туыстар мен достарыңызды қонақ қылуға болады. Ал өздеріңіз туыстарыңызды зиярат етіп қайтыңыздар. Ең бастысы, мереке екені сезілсе болғаны.

Сұрақ: Оразадан соң ұсталатын нәпіл ораза туралы естідім. Ол қандай ораза және де оны қалай ұстау керек?

Azan.kz: Рамазан айынан соң Шәууәл айында 6 күн ұсталатын ораза сүннет болып табылады. Ауызды үзіліс жасай отырып бекітсе болады, яғни басында 2 күн, ортасында 2 күн, соңында 2 күн. Бұл кезде де әдеттегі ораза секілді таңнан кешке дейін ішіп- жеуден, жыныстық қарым- қатынастан және де оразаны бұзатын өзгед де нәрселерден тиыласыз. Бұл оразаны «Ораза айт» мейрамынан соң бастауға болады.

Пайғамбарымыз (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) былай деген: «Кімде кім Рамазан айында ораза тұтып, артынан Шәууәл айында алты күн ораза ұстар болса, бір жыл ораза тұтқан болады» (Муслим)

www.azan.kz

Бүгін Елордада «Бейбітшілік және келісім сарайында» Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың қатысуымен дін қайраткерлерінің кезекті құрылтайы өз жұмысын бастады.

Халықаралық басқосуға әлемнің дәстүрлі дін өкілдері, халықаралық ұйымдардың жетекшілері қатысуда. 10-11 маусым күндері өтетін жиында 4 секциялық тақырыптар бойынша баяндамалар жасалынбақ. Осымен бесінші рет өтіп жатқан съезде «Діни және саяси лидерлер: адамзат алдындағы жауапкершілік», «Діннің жастарға әсері: білім, ғылым, мәдениет және бұқаралық ақпарат құралдары», «Дін және саясат: жаңа ағымдар мен преспективалар», «Дін лидерлері арасындағы бейбітшілік, құрмет, қауіпсіздік» тақырыптары төңірегінде талқылаулар, пікірлер, ой-тұжырымдар айтылады.

Төртінші секция отырысы бойынша еліміздің Бас мүфтиі Ержан қажы Малғажыұлы баяндама жасайды.

Құрылтай соңында қатысушылардың арнайы Декларациясы қабылданады.

Ағабек ҚОНАРБАЙҰЛЫ,
ҚМДБ Баспасөз хатшысы
Астана