ҚАЗАҚСТАН МҰСЫЛМАНДАРЫ
ДІНИ БАСҚАРМАСЫ

Тудың араб тіліндегі мағынасы бірнешеу. Ол жолаушылар адаспауы үшін жол бойына қадалған белгіге, тауға, киімдегі суретке, екі жер ортасын бөліп тұрған белгіге айтылады. Сол секілді осы сөз қайбір елдің рәмізі, белгісі деген мағынаны беретін туға да айтылады.

Халықтар өзінің ерекшелігін білдіру үшін туды Ислам дініне дейін де қолданған. Бізге жеткен хабарлардың айтуынша Алла елшісі (с.а.с) ту мен жалауды ұстаған. Хадис ғалымдары өз кітаптарында ту мен жалау жайындағы әңгіме үшін арнайы бап арнаған. Оны Әбу Даудтың хадистер кітабында және Сунану Тирмизиде, сунану Әл Бәйһақи келген.

Тирмизи мен Ибн Мәжә Ибн Аббастан жеткізген әңгімесінде: «Пайғамбардың (с.а.с) жалауы қара түсті, ал туы ақ түсті болатын,» - делінді. Ал Әбу Даудтың Сәммәктан, оның өз қауымынан болған бір кісіден жеткізген әңгімесінде пайғамбардың (с.а.с) жалауы сары түсті екенін көрдім» - делінді.

Тирмизидің Жәбирден жеткізген әңгімесінде: «Пайғамбар (с.а.с) Меккеге ақ түсті жалаумен кірді» - деді.

Ибн Хажар «Фатхул Бәриде»: «Пайғамбар (с.а.с) өзі қатысқан соғыстарында алып жүру үшін әр тайпаның көсеміне ту беретін,» - деді.

Жау соғыста ту немесе жалауды көтерген сарбазды басқалардан бұрын көздейтін, соны алдымен өлтіруге тырысатын. Ту көтеріліп тұрған сәт оның астына жиналғандарда ерлік пен қайрат жоғалмайтын. Ал қашан ол түсірілген сәт ол тудың иелерінде жеңіліс пен әлсіздік, төменшіктеу сезімінде болады. Сондықтан туды көтерген кісі өзінің жаны қиылып кетсе де, оны төменге түсіруді қаламайтын. Ол жанын бір мата үшін қимайды немесе жалау көтеріп, соның астында мерт болған адам туралы ол бір шүберекті көтеріп, оған тағзым етті деп айтылмайды. Керісінше оның өз елінің белгісі, оның қолына берген аманаты болғандығы үшін деп қаралуы керек.

Имам Бухаридың «Сахихында» келген әңгімеде Әнәс Ибн Мәлик айтты: «Пайғамбар (с.а.с): «Туды Зәйд алды. Ол ажал тапқан соң одан Жағфар алды. Ол мерт болған соң Абдулла Ибн Рауаха алды. Ол да ту астында мерт болды. (Осыны айтқанда пайғамбардың (с.а.с) екі көзінен жас ақты. Әнәс Ибн Мәликтің әңгімесі) Содан кейін туды ешкімнің әмірін күтпей-ақ Халид Ибн Уәлид алды. Сол тудың астында жау елін ашты,» - деді.

Ел туына белгілі бір әрекеттермен сәлем беру, оның жоғарыға көтерілгенінде: «Жасасын ел!» - деп дауыстап дұға ету - адамның «екінші табиғаты» деп аталатын әдеті. Бұл жайында Әр Рағиб Әл Әсфаһанидың «Әл Муфрадат» кітабында: «Әдет - адамның екінші табиғаты,» - делінеді.

Шариғат бойынша егер бір істің харамдығына дәлел келмесе, оның негізгі үкімі халал, мубах делініп қаралады. Алла Тағала: «Алла сендерге арам еткен нәрселерін ашық хабарлаған ғой» - дейді. Имам Тирмизидің Сәлмәннан жеткізген хабарында Алла елшісі (с.а.с): «Халал – Алланың кітабында халал еткені. Харам – Алланың кітабында харам еткені. Ал бір іс жайында ешнәрсе айтпаса, ол іс Алланың кешірім еткен істерінен,» - дейді.

Мұндай істер адамдардың өз отандарын сүйетіндіктерінен пайда болатын әдет. Сондықтан жалпы отандастардың ортақ бір ел азаматтары ретінде және ортақ мүдделілікте жасап жатқандарын көрсетулері деп қарау керек. Шариғат ережелерінде бұл секілді іс-әрекет бір істі білдіру үшін жасалатын тәсіл, жол деп саналады. Отанды сүю шариғаттың адамдардан талап ететін істерден екендігіне дәлел бар. Ендеше оған алып баратын және отан сүйгіштікті көрсететін халал болған қандай да бір жол, тәсіл шариғаттың талабы деп қаралады. Сондықтан отандықты, ортақтықты немесе құрмет етілуі міндет істерде көпке қосылмай, кейбір адамдардың орнынан тұрудан бас тартуы секілді әрекеттері олардың құрмет көрсетпеулерінің белгісі болады.

ҚМДБ-ның шариғат, пәтуа бөлімі

Кез келген маңызды іс дайындықты талап етеді. Мұсылман адам Құран түсірілген, күналардың кешірілуіне себепші болатын, жәннат есіктері ашылып, тозақ есіктері жабылатын, шайтандар кісенделетін, жылына бір мәрте ғана келетін Рамазан атты ұлық айдың келуіне үлкен дайындықпен қадам басқан жөн. Рамазан біздерге жылына бір мәрте келетін қонақ іспеттес. Егер біз оны құрметпен қарсы алсақ, қияметте құрметке бөленуімізге себепші болады. Қасиетті айдың әр уақытын бағалап, дұрыс әрі жақсылық амалдарға толы етіп өткізуіміз үшін қажетті бірнеше әдептерді ескергеніміз дұрыс.

1.Алладан рамазан айына амандықта жеткізуді сұрап, дұға ету

Пайғамбарымыздың (с.ғ.с) көзін көрген сахабалар рамазанға алты ай қалғанда, «рамазанға жеткіз»,- деп Алладан тілек тілеп, рамазан айы өткеннен кейін алты ай бойы қасиетті айда жасаған жақсылық амалдарымды қабыл ет деп дұға ететін болған. Адамзаттың ардақ тұтар ұстазы (с.ғ.с) Рамазан қарсаңында Алладан былай деп сұрауымызды үйреткен:

اللَّهُمَّ بَارِكْ لَنَا فِي رَجَبٍ وَشَعْبَانَ وَبَلِّغْنَا رَمَضَانَ

«Иә Аллам, біздерге режеп және шағбан (айларында) берекет бер әрі біздерді рамазанға (амандықта) жеткізе гөр»[1].

2. Фиқһ кітаптарынан ораза турасында бір қайталап оқып шығыңыз

Ораза – намаз сияқты күнделікті бес уақыт орындалатын құлшылық емес. Ол жылына бір мәрте ғана келетін болғандықтан оразаға қатысты кей мәселелерді адам баласы ұмытып, естен шығарып алуы ықтимал. Осы себепті, тіпті, білген болса да қасиетті ай кірмес бұрын ораза үкімдерін, тағы бір қайталап шыққан жөн.

3. Өміріңіздегі ең соңғы рамазан айының оразасын тұтатындай сезімде болыңыз

Қандай да бір адаммен соңғы мәрте кездесетіндігін білген кісі ол кездесуді жіберіп алмас үшін бар күш жігерін жұмсап, кездесулерінің барынша мәнді өтуіне мән береді. Осы сыңды құлшылық мәселесінде де мұсылман адам әр жасайтын құлшылығына ерекше ден қойып, оны өзі өміріндегі ең соңғы құлшылығын жасап жатқанындай сезімде болуы тиіс. Пайғамбарымыз (с.ғ.с) біздерге: «Намазыңа тұрғанда, оны қоштасып тұрған адамның намазындай оқы», – деп кеңес берген. Қасиетті Рамазанды да біздер соңғы мәрте қарсы алып жатқандай сезімде болуымыз қажет. Осылай істеген адам оразадан барынша пайда алып, рамазан айының әр уақытын бос жоғалтпау үшін бар ынта жігерін салары сөзсіз.

4.Рамазан айында жақсылық амалдар жасауға шын жүректен ниеттену

Хадисте: «Шын мәнінде, амалдар тек қана ниетке байланысты»[2],- деп айтылғандай, кез келген амал ниетпен өлшенеді. Құлшылық мәселесінде мұсылман адамның ниетін жаңартып тұруы маңызды. Рамазан айы келерден өзімізге «қандай жақсылық амалдар жасауыма болады» деген сұрақ қойып, шамам келеді деген амалдарды тізіп, іске асыруды шынайы түрде ниеттенгеніміз жөн. Тіпті істей алмай қалған жағдайдың өзінде Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) хадисінде:

فَمَنْ هَمَّ بِحَسَنَةٍ فَلَمْ يَعْمَلْها كَتَبَها اللهُ لَهُ عِنْدَهُ حَسَنَةً كامِلَةً

«Кім жақсы іс істеуді ниет етсе, бірақ оны орындамаса, Алла өз қасында толық бір жақсы іс жасағанындай жазады»[3], - деп айтылғандай, істегендей сауап жазылуы үміт етіледі. Мысалға, Алла қаласа, мынандай істерді істеймін деп ниеттенсек болады:

1) Бір ай ішінде Қасиетті Құранды бастан аяқ оқып шығуды ниеттену. (Егер арабша тәжуидпен оқи алмаса, қазақша мағынасын оқу;

2) Бес уақыт намазды жамағатпен оқуға тырысу;

3) Осы айды пайдаланып бойымдағы жаман деп танылған сипаттардан мүлде арылып, өзіңді жақсы жаққа өзгерту;

4) Барлық адаммен тек жақсы мәміледе болу;

5) Таңғы және кешкі оқылатын дұғаларды тастамай оқу;

6) Тарауих намаздарына қатысу;

7) Отбасыммен жағдайы төмен бірнеше адамға жәрдемдесемін;

5.Рамазан айына арналған жоспар құру

Рамазан айының әр уақыты құнды. Әрі ол айдағы алтын уақыттарды бос өткізбес үшін адам өзінің уақытын жүйелеп, реттеп, жоспарлап қоюы қажет. Жоспарды қағаз бетіне түсіруге де болады. Ол үшін Құран оқу, дұха намазы, тарауық намазы, тәһажжуд намазы сыңды амалдарды, әрі сақтану қажетті болған бос сөзден тілді тию, жаманға көз салудан көзді тию, ашуланбау, адамдармен қарым-қатынаста күлімсіреп, жымиып сәлемдесу деген сыңды өзіңіздің бойыңызда қалыптастырамын деген амалдарды жазып қою қажет. Кейін қағазға бірінің астына бірін тізіп, бірден отызға дейінгі рамазан айының күндерін цифрмен белгілеп жазасыз. Енді күнделікті кешке жатарда жаңағы қағаздағы тізілген істерде орындаған не орындай алмағаңызды бақылып, тексеріп, орындалғанын белгілеп отырыңыз. Омар (р.а.) бір сөзінде: «Сендерді есепке тартпай тұрғанда өз-өздеріңді есепке тартыңдар. Амалдарың сендерге өлшеніп берілмей тұрғанда, алдын ала өздерің өлшеңдер»,- деп өсиет айтқанындай, әркез өзінен есеп алу – тақуа адамдардың сипаттарынан. Ал, біз ең болмағанда, қасиетті рамазан айында осы істі қолға алып, өзімізден есеп алатын болсақ, дүниеміз бен ақыретімізге тигізер пайдасы мол. Осылайша бір ай бойы өзін есепке алған адам рамазан айы өтісімен өзінің жасаған амалдарын қарап-ақ қасиетті айды қаншалықты дәрежеде өткізгендігін білуіне болады.

Алла Тағала баршамызға қасиетті айға амандықта жетіп, оразамызды шынайы ықыласпен ұстап, қияметте Раян атты жаннат есігінен кіретін құлдардан болуды нәсіп етсін!

Думан Сайфуллин

Дәл қазіргі күндері әлемнің 60-тан астам мемлекетінен жиналған қарилар Малайзия елінде Халықаралық сыннан өтті. Осымен 57-ші рет ұйымдастырылған Малайзия Халықаралық Құран жарысы өз жеңімпаздарын анықтады.

Қасиетті Құран жаттау мен көркемдеп оқу бойынша екі бағыттағы сайысқа әлемнің түкпір-түкпірінен сайдың тасындай іріктелген 100-ден аса хафиз-қарилар жиылып білімдерін сарапқа салды. Маусымның 6 мен 16-сы аралығын қамтыған халықаралық бәйгеде Құран Кәрімді бүкіл ереже-қағидаларын сақтай отырып, жатқа оқудың іріктеу сынына қатысқан үміткерлерден тек 30 хафиз ғана финалға өткен. Еліміздің намысын қорғау үшін аттанған Шохан Уәлиев те іріктеу сынынан сүрінбей өтіп, 4 күнге созылған ақтық сайыста бақ сынады. Шохан Уәлиев жақында ғана еліміздегі VI Республикалық қарилар жарысында Оңтүстік Қазақстан облысының намысын қорғап, жүлделі орынға ие болған еді. Қазақстан Мұсылмандары Діни басқармасы мамандарының сенімі мен ел үмітін арқалап Малайзияға аттанған қазақстандық қаридың финалға шығуы үлкен жетістік болды. Өйткені сайыскерлерді әлемдегі мүйізі қарағайдай 20-ға жуық Қасиетті Құран хафиздері, ғалымдар жіті сараптаса әрі бәйге барысын бүкіл әлем тікелей эфир арқылы бақылап отырды. Тікелей эфирде әрбір қариға 5 сұрақ қойылып, сұрақтағы аяттың жазбаша нұсқасы экран бетінде көрсетіліп тұрды. Бұл кез-келген көрерменге сайыстың әділдігін саралауға мүмкіндік берді. Осындай сында қазақ баласы Шохан Уәлиев алғашқы 10-дықтың қатарынан табылды.

Еліміздегі ислами жоғары білім шаңырағы Нұр-Мүбарак Египет Ислам мәдениеті университетінің студенті Шохан Уәлиев соңғы бір жыл бойы мысырлық ғалым, доктор Сәйд Абдулмәжид Сәйд Мұхамедтен Қасиетті Құран жаттаудан жіті дәріс алған. Шәкіртінің Халықаралық аламандағы аяқ алысын тікелей эфир арқылы қадағалаған ғылым докторы Сәйд Абдулмәжид: "Бұл Шоханның Халықаралық дәрежедегі алғашқы додасы. Алла қаласа, болашақта бұдан да жоғары нәтиже беретіндігіне үмітіміз мол", - деп өз сенімін білдірді. Шохан Нұралыұлы да Құран Кәрімді жаттауда Нұр-Мүбарактағы ғалымдармен қатар Оңтүстік Қазақстан облысындағы ұстаздарының да еңбегін ерекше бағалауда.

Малайзия астанасы Куала-Лумпурдағы мәртебелі сайыс жеңімпаздарын марапаттауда Корольдің өзі келіп сыйлықтарды табыс еткен. Бірінші орын Катар, екінші Кувейт, үшінші Тунис мемлекетінің хафиздері иеленген, яғни алдыңғы орынды араб мемлекеттері еншілеген сайыста ТМД елдері арасынан Қазақстан ғана алғашқы ондыққа енді. Бұның өзі еліміздегі ислам дініне деген қолдау мен бетбұрыстың артып, Қасиетті Құран жаттаушы қариларымыздың қатары өсе бастағанының бір дәлелі іспеттес.

muftyat.kz