Тәуелсіздік күні қарсаныңда Ұзынкөл аудандық «Құрман баба» мешітінде жастарға арналған танымдық-тәрбиелік маңызы зор «Отанды сүю иманнан» тақырыбында кездесу өткізілді.
Онда ата – бабамыздың егемендік жолындағы ерлігі үлгі етіліп, өскелең ұрпаққа өз Отанын сүюге, еліне, халқына адал қызмет етуге байланысты ұлағатты насихаттар айтылды. Жергілікті спорт сарайында дзюдо күресінен жарыс ұйымдастырылып, жеңімпаздар марапатталды. Содан кейін мешіттің асханасында жиналғандарға дастархан жайылды.
Сонымен қатар Кәмшат Дөненбаева атындағы жалпы білім беретін мектепте ұстаздардың қатысуымен «Жаса, жайна тәуелсіз Қазақстан!» атты кеш те есте қаларлықтай әсер қалдырды.
Ал, «Айгөлек» бөбекжайында «16 - желтоқсан Тәуелсіздік алған күн!» мерекелік шарасы жалғасын тапты. Бүлдіршіндер ән шырқап, би биледі. Мұндағы тәрбиешілерге лайықты құрмет көрсетілді.
Осы басқосуларда аудандық мешіттің Бас имам Есенгелді қажы Сақтағанұлы барша қауымды мейраммен құттықтап, қойылған сұрақтарға нақты жауап берді.
Қостанай облыстық мешітінің баспасөз қызметі
Еліміздегі айтулы мереке Тәуелсіздік күні қарсаңында өңіріміздегі бірақатар мешіттерде танымдық - тағылымық жағы мол жиындар болып өтті.
Мәселең, Лисаков қалалық "Әбдіхаим Саламатұлы" мешітінің ұжымы Тәуелсіздік күніне орай ұйымдастырған «Тәуелсіздік тәңір берген тәтті сый» атты басқосу қатысушыларға үлкен әсер қалдырды.
Жиын барысында мешіттің Бас имамы Әкімбек Нұрханұлы және қалалық "Жастар ресурстық орталығының" басшысы Ділдә Хайратқызы сөз алып, Тәуелсіздік, Отан, мемлекет туралы өз ойларын ортаға салды.
Сондай-ақ Арқалық қалалық «Мұхтасиф Әл-Мұхаммед» мешітінде де ел өмірінде ерекше орын алатын мерекеге байланысты іс-шара ұйымдастырылды. Онда егемендік жөнінде насихаттар айтылып, ақида, фиқһ, намаз пәндері жөнінде сұрақтар қойылды. Жеңімпаздарға сертификаттар тапсырылды.
Сонымен қатар Әулиекөл аудандық «Әмит ишан» мешітінде өткізілген жамағат арасындағы "Тәуелсіз ел бақытты" деп аталатын интелектуалды сайыстың да тәрбиелік мәні өте жоғары болды.
Аталған сайыстың әділқазылар құрамына ауданға қарасты ауылдардың имамдары енді. Олар әрбір қатысушыға әділ бағасын берді.
Қостанай облыстық мешітінің баспасөз қызметі
Бір қойды тарту етті
Сонау оңтүстіктен өңіріміздегі Бейімбет Майлин ауданының Новоильин ауылына Сабыржан Таджиевтің отбасы қоныс аударған болатын. Әрине, оларды жергілікті ағайындар үлкен қуанышпен қарсы алды.
Орталарына қосылған жанұяға деген құрметтің белгісі ретінде осы ауданның азаматы Бақберген Қасымұлы бір қойды тарту етті.
Имамның ауылдарға сапары
Жоғарыда аталған ауданның бас имамы Ислам Шамғынұлы облыстық мешітте ұйымдастырылған «Дін мен дәстүр: ысырапшылдықтың алдын алу» жөніндегі конференцияда қабылданған шешімдерді халыққа түсіндіру мақсатында бірқатар елді-мекендерде кездесулер өткізді.
Мәселен, ол Тобыл кенті мен Байшуақ және Новоильин ауылдарында болып, жергілікті жұртшылыққа өзекті мәселе жайлы тілге тиек етті. Жиналғандар көп жайды көңілдеріне түйді.
Тәуелсіздік мерекесіне арналды
Жуырда Бейімбет Майлин аудандық әкімдіктің мәдениет және тілдерді дамыту бөлімінің қызметкерлерімен «Тәуелсіздік Тәңір берген тәтті сый» атты кездесу болып өтті.
Онда егемендіктің арқасында өткен жылдарда еліміздегі қол жеткен толағай табыстар әңгімеге арқау болды. Жиында қатысушылар көкейінде жүрген сауалдарын қойып, оған нақты жауап алды.
Қостанай облыстық мешітінің баспасөз қызметі
Намаз Ислам дініндегі негізгі тіректерінің бір тірегі болып табылады. Алла Тағала Кұран Кәрімде (اقيموا الصلاة) Намаздарыңызды тұрғызыңыздар деп көптеген аяттарда бұйырған. Яғни толық тәмәм етіңіздер дейді. Пайғамбар (Алла Тағаланың игілігі болсын) өсиетінде имам Муслимнің сахих жинағында Әбу Хурайрадан (оған Алла разы болсын) жеткен хадисте: ابو هريرة عن رسول الله صلى الله عليه وسلم قال( اقيمو الصف في الصلاة فإن إقامة الصف من حسن الصلاة )
«Намазда саптарыңызды түзу етіңіздер, әлбетте саптың түзулігі намаздың көркемділігінен» делінген. Пайғамбарымыз Мұхаммед (Алла Тағаланың игілігі болсын) жамағат намазындағы саптың түзулігі маңызды болғаны себепті, намазға сапталудың көрінісін Сахабаларға баяндап, көрсетіп кетті.
(البراء بن عازب قال؛ كان رسول الله صلي الله عليه وسلم يتخلل الصفوف من ناحية إلى ناحية ويمسح مناكبنا و صدورنا يقول (لا تختلفوا فتختلف قلوبكم)
Барроғу ибн Ғазибтен (оған Алла разы болсын) жеткен хадисте бұл хадис имам Ахмад, Әбу Дәуід және имам Нәсәидің еңбектерінде келген:
Алла елшісі (Алла Тағаланың оған игілігі мен сәлемі болсын) саптың бір жағынан екінші жағына қарай өтіп, сапты түзететін және иықтарымыз бен кеуделерімізді туралап айтатын сап ретін бұзбаңдар, (сапта) әрқилы болмаңыздар, нәтижеде жүректеріңізде алауыздық пайда болады. Расында Алла Тағала мен Оның періштелері әуелгі қатарда тұрғандарға Хақ Тағаланың рахметін тілейді.
Әнәс ибн Мәликтен (оған Алла разы болсын) жеткен хадисте:
(عن أنس بن مالك عن النبي صلي الله عليه و سلم قال؛ أقيموا صفوفكم ,فإني أراكم من وراء ظهري و كان أحدنا يلزق منكبه بمنكب صاحبه و قدمه بقدمه)
Пайғамбарымыз Мұхаммед (Алла Тағаланың игілігі болсын) «саптарыңызды түзу етіңіздер, әлбетте мен сіздерді артқы тарапымнан да көремін делінген.
Міне осы секілді жамағат намазындағы саптың көрінісін баян еткен хадистер көп келген. Бұл хадистерден түсінілетін нәрсе ол намаздағы саптың түзулігін сақтау. Бұл түзулік хадисте келгеніндей, пенде сапта тұрғанда иығын қатарлас тұрған адамның иығымен теңестіріп, кеуделерін саппен қатар ұстап, тобықтарын тең ету. Бұл намаздың әдебінен болып табылады.. Намаз пенденің Раббысымен байланыста болатын кезі. Сол себепті ғибадат етуші намаз құлшылығын өтеуде өзінің пенде екенін сезініп Раббысына деген толық ықыластығы мен көркем әдебін сақтауы тиіс.
Ал кәзіргі таңдағы кейбір намазхандардың жамағат намазында хадисте Паиғамбарымыз (Алла Тағаланың игілігі болсын) (سدوا الخلل) «бос орынды бекітіңіздер» деген деп, намазда сапталуларында аяқтарын өз иық мөлшерінен алшақ ашып тұрулары намаз әдептеріне сәйкес келмейді. Өйткені хадисте айтылған сөздің біріне амал етемін деп басқасын тәрк етуі дұрыс емес. Пайғамбарымыз (Алла Тағаланың оған игілігі мен сәлемі болсын) «бос орынды бекітіңіздер» дегенде екі аяқ арасындағы орын емес бәлкім екі адам арасындағы орын айтқан.
و الله اعلمАйбек Аманқосұлы Жітіқара аудандық «Ержан Тәтішев» мешітінің бас имамы
Алматы қаласындағы Нұр-Мүбәрак Египет ислам мәдениеті университеті дін саласындағы жоғары білімді мамандарды дайындап жатқан бірегей оқу орындарының бірі. Онда біздің Қостанай өңірінен де талапты шәкірттер тиянақты дәріс алып, үлкен өмірге қадам жасайды.
Жақында Қостанай облысының Бас имамы Бектұрсын қажы Уәлиев аталған университетке арнайы іс-сапармен барды. Онда тәлім алып жатқан жерлес студенттермен арнайы кездесіп, тағылымы мол уағыз-насихат айтты. Бұл сапардың да басты мақсаты - оларды көзбен көріп, сабақ үлгерімдерін байқау, келесі жылы бітіретін түлектерді қызметке шақыру турасында болды.
Бектұрсын Торғайбайұлы түлектердің әрқайсысымен жеке-жеке сөйлесіп, ұсыныс-пікірлерін тыңдады. Қостанайдағы жанашыр әрі жаны жомарт азаматтардың қаржылай көмегін табыс етті.
Есте қаларлық жүздесуден кейін шәкірттерге дастарқан жайылып, ас берілді. Онда қаншама ізгі тілектер мен жүрекжарды лебіздер ақтарылды.
Бас имам Нұр-Мүбәрак Египет ислам мәдениеті университеті проректорының кеңесшісі Рахымжан Әкімбековке классик жазушы Мұхтар Әуезовтың «Абай жолы» эпопеясын табыс етті.
Сөз соңында төмендегі:
Біліп айтқан сөзге құн жетпейді,
Тауып айтқан сөзге шын жетпейді.
Өзің білмесең, білгендерден үйрен,
Үйренгеннен ештеңең кетпейді, – деген өлең шумақтарын келтіре кеткенді жөн көрдік. Өйткені, онда терең білім адам өмірінде қаншалықты орын алатындығы жан-жақты көрініс тапқан. ,
Қостанай облыстық мешітінің баспасөз қызметі
Жуырда Қостанай қалалық “Жайлаубай ата” мешітінде жамағатқа ауыз ашар берілді. Онда наиб имам Қазбек бауырымызға құттықтау тілектер де білдірілді.
Дін қайраткерлері жайылған дастарқан басында көпшілікке қазақ және орыс тілдерінде уағыз-насихаттар айтты. Намазхандар оларды ұйып тыңдады. Бас қосудың соңында бата беріліп, дұға оқылды.
Алғыспен ер көгерер
Шоқан қажы Әмірханов басқаратын қалалық “Жайлаубай ата” мешітінде өткен қасиетті жұмада жиналған қауымға ыстық палау таратылды.
Жұртшылыққа осындай мүмкіндік тудырған Ерлан Қайсарұлына бата берілді. Құрметке бөленген жаны жомарт азаматқа жамағат шынайы алғысын жаудырды.
Оған Алланың нұры жауа берсін. Мұндай жанашыр демеушілердің қатары арта түсетіндігіне сенімдіміз.
Қостанай облыстық мешітінің баспасөз қызметі
Қостанай қалалық мешіті ұжымының ұйымдастыруымен қасиетті жұма күні жамағатқа 'Қыстың қымызы" аталатын құрт көже таратылды.
Жеңсік тағамды дайындауға демеушілік еткен жандарға ақсақалдар ақ батасын берді.
Қостанай облыстық мешітінің баспасөз қызметі
Мужахид (Алла оны рақым етсін) былай деген: «Егер адамның Әбу Қубайс тауындай алтыны болып, ол осы алтынның барлығын Алла Тағалаға итағат ету жолында жұмсаса, онда ол ысырап жасаушы (мусриф) болмайды. Ал егер соның тіпті бір дирхамын Аллаға бойұсынбау жолында жұмсаса, онда ол ысырап етуші (мусриф) болады».
Хатым Тай (Алла оны рақым етсін) да осыған ұқсас нәрсені айтқан. Оған: «Ысырапшылдықта жақсылық жоқ»,-делінгенде, ол: «Жақсылықта ысырапшылдық жоқ»,-деп жауап берген.
Кейбір адамдар осы сөздерге сүйене отырып, садақада ысырап болмайды деген қорытындыға келген. Алайда бұл тұжырым дұрыс емес.
Керісінше, бұл мәселе мұқият қарауды қажет етеді. Келесі аяттар мен хадистер бұл мәселені айқындай түседі.
Алла Тағала Құранда: َمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنْفِقُونَ
«...және Біз өздеріне ризық етіп берген (мал-мүлік, күш-қуат, ақыл-парасат, білім, т.с.с.) нығметтерден (Алла разылығы үшін, міндет етпей игі мақсатта белгілі бір бөлігін) жұмсайды» .
Имам Замахшари, Қади Бәйдауи, Фахруддин ар-Рази және т.б. ғұламалар да ысырап қылудан сақтандыру мақсатында бұл аятта «белгілі бір бөлігін» дегенді білдіретін «مِنْ» (-ден) бөлшегі ескерілгендігін және «إِنْفَاقٌ» (жұмсау) сөзінің «мал-мүлкті жақсылық жолында жұмсау» дегенді білдіретініне бірауыздан келіскен.
Тағы бір аятта:
وَآتُواْ حَقَّهُ يَوْمَ حَصَادِهِ وَلاَ تُسْرِفُواْ إِنَّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ
«Жемісін жиған күні садақасын (яғни, ондағы пақыр-міскіндердің ақысын) беріңдер. Алған өнімдеріңді орынсыз жұмсап, бейберекет шашып, (отбасы мүшелерін мұқтаж күйде қалдырып, тым артық беру немесе дұрыстап сақтамай) ысырап қылмаңдар. Өйткені, Алла ысырап етушілерді еш ұнатпайды» .
Жоғарыда есімдері аталып кеткен ғұламалар «ысырап қылмаңдар» сөзінің «садақада ысырап қылмау» дегенді білдіретінін айтқан.
Бұл аяттың түсуіне себеп ретінде олар Сәбит ибн Қайстың (Алла оған разы болсын) оқиғасын келтіреді. Сәбит ибн Қайс (Алла оған разы болсын) бес жүз құрма ағашынан өнім жинап, сосын бір күнде бүкіл құрма өнімін отбасына қалдырмастан садақа ретінде таратқан. Осыдан кейін «ысырап қылмаңдар» деген аят түсірілді.
Абдурраззақ (Алла оны рақым етсін) Ибн Журайждан (Алла оны рақым етсін) бір риуаят келтіреді, онда Муаз ибн Жәбәл (Алла оған разы болсын) өзіне тиесілі құрма ағаштарынан өнім жинап алып, отбасына ешнәрсе қалдырмай, толығымен садақ етіп таратқаны риуаят етіледі. Осыдан кейін жоғарыда келтірілген аят түскен.
Әс-Судди бұл аятты былай тәпсірлеген: «Бар мал-мүлкіңді берме, әйтпесе кедейлікте қаласың».
Тағы бір аятта:
وَلاَ تَبْسُطْهَا كُلَّ الْبَسْطِ
«...Қолың тым ашық та болмасын (ысырап етпеу)» .
Жәбир мен Ибн Масғуд (Алла оларға разы болсын) айтты: «Бірде Алла Елшісіне (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) бір бала келіп: «Менің анам сізден ананы және мынаны сұрайды»,-деді. Алла Елшісі (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Бүгін менде ештеңе жоқ»,-деді. Бала тағы да: «Анам өзіңіздің көйлегіңізді маған кигізгенін қалады»,-деді. Сонда Алла Елшісі (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) көйлегін шешіп, балаға берді де, өзі киімсіз қалды» .
Жәбирден (Алла оларға разы болсын) риуаят етілген басқа бір риуаятта: «Біләл (Алла оларға разы болсын) намаз үшін азан айтты да, адамдар Алла Елшісінің (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) намаз оқу үшін үйден шығуын күтті. Алла Елшісінің (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) жоқтығы сахабаларды алаңдатты. Сол кезде олардың кейбірі Пайғамбарымыздың (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) үйіне келіп, Оның (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) киімсіз отырғанын көрді. Осыдан кейін осы аят түскен болатын» . Мұндай түсіндірмені имам Замахшари, Қади Бәйдауи және Фахруддин ар-Рази сынды ғұламалар берген болатын.
Әбу Һурайра (Алла оларға разы болсын) риуаят еткен бір хадисте Алла Елшісі (Оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) былай деген: خَيْرُ الصَّدَقَةِ مَا كَانَ عَنْ ظَهْرِ غِنًي «Садақаның ең хайырлысы – бай болған кезде бергені».
Әбу Һурайра (Алла оған разы болсын): «Бір адам Алла Елшісіне (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) келіп: «Менің бір динарым бар»,-деді. Алла Елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Оны өзіңе жұмса»,-деді. Әлгі адам: «Менде тағы бір динар бар»,-деді. Алла Елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Оны балаңа жұмса»,-деді. Ол: «Менде тағы бір динар бар»,-деді. Алла Елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Оны отбасыңа жұмса»,-деді. Әлгі кісі: «Менде тағы бір динар бар»,-деді. Алла Елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Оны құлыңа жұмса»,-деді. Әлгі адам: «Менде тағы бір динар бар»,-деді. Алла Елшісі (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Олай болса, оны өз қалауыңмен жұмса»,-деді .
Жәбирден (Алла оған разы болсын) жеткен хадисте былай делінген: اِبْدَأْ بِنَفْسِكَ فَتَصَدَّقْ عَلَيْهَا فَاِنْ فَضَلَ شَيْئٌ فَلَأَهْلِكَ فَاِنْ فَضَلَ عَنْ أَهْلِكَ شَيْئٌ فَلِذِي قَرَابَتِكَ فَاِنْ فَضَلَ عَنْ ذِي قَرَابَتِكَ فَهَكَذَا وَ هَكَذَا «Қаражат жұмсауды өзіңнен баста. Егер бірдеңе артылса, оны отбасыңа жұмса. Егер отбасыңа жұмсағаннан соң бір нәрсе артылса, онда ол қаражатты туыстарыңа жұмса. Туысқандарыңа жұмсағаннан кейін тағы да бір нәрсе артылса, онда оны әрі қарай осы секілді оңына және солыңа жұмсайсың» .
Осы мәселеге байланысты Имам Бухари (Алла оны рақым етсін) былай деген: «Кімде-кім, өзі не жанұясы мұқтаж бола тұра немесе қарызы болып, садақа беруді қаласа, онда оған садақа не сыйлық беріп, құл азат еткеннен гөрі, ең алдымен қарызын өтеу дұрысырақ болады да, ол садақа беруден қайтарылады. Өйткені, қарызы бар адам садақа ретінде жұмсаса да, біреудің мал-мүлкін ысырап ете алмайды» .
Әбу Ләйс әс-Самарқанди (Алла оны рақым етсін) «Тәнбихул-ғафилин» атты кітабында Ибраһим ибн Әдхамның (Алла оны рақым етсін) сөзін келтіреді: «Қарызы бар адамға қарызын өтемейінше, зәйтүн майына немесе сірке суына малынған нанды жеуі харам болады» .
Ибн Хажар (Алла оны рақым етсін) Ибн Батталдың (Алла оны рақым етсін) былай дегенін риуаят етті: «Ғалымдардың арасында қарызы бар адамға қарызын өтемейінше садақа таратуға тыйым салынады деген бірауыздан келісілген пікір (иджмағ) бар».
Имам Табари және басқалары көпшілік ғұламалардың мына сөздерін риуаят еткен: «Егер адамның тәні сау және ақыл-есі бүтін болса; қарызы болмаса, қиындықтарға шыдап, төзе білсе; егер оның отбасы мен бала-шағасы болмаса немесе отбасы мен бала-шағасы болып, олар да қиындықтарға шыдап, төзе алатын болса, мұндай жағдайда бұл адам барлық мал-мүлкін садақа ретінде жұмсай алады. Егер осы шарттардың бірі орындалмаса, кейбір ғұламалардың пікірінше, онда ол мәкрүһ болып табылады. Ал басқа ғұламалар бұл жағдайда садақа жарамсыз болады деген».
Қорытындылай келе, садақа беруде де ысырап етудің болатындығы айқындалды. Егер қарызы бар адам біреуге садақа беріп, артылған қаражаты қарызын өтеуге жетпесе немесе отбасы мен бала-шағасы болып, оларды қамтамасыз етуге қаражаты жетпесе; немесе өзі мұқтаж болып, қаржы тапшылығына байланысты қиыншылықтарға төзе алмаса, онда осы жағдайлардың барлығында да оған өзгеге садақа беруі ысырап болып табылады.
Дархан Манарбекұлы
Қостанай облысының пәтуаға жауапты маманы
1 «Бақара» сүресі, 3-аят.
Миләди
Хижри
