Қанағат – бұл өте аса құнды қасиет. Қанағат – пендеден еш нәрсе дәметпеу, тек Алладан ғана тілеу. Пенде Құдайдың өзіне ажыратып берген несібесін менсінбей, біреудің мүлкін жан-тәнімен қалаудан артық арсыздық болмас, сірә. Сондай-ақ, парақорлық, ашкөздік – бұлар қанағатсыздық салдарынан туындайтын дерттер.
Расында адам баласы өз бойына біте бастаған арам шөп секілді жаман мінездерді жойып отыруы, ал көркем мінездің тамыр жайуына, өсіп- өнуіне қолайлы жағдай жасап отыру керек-ақ. Сондай мақтаулы көркем мінездердің бірі – қанағат. Қанағат – сарқылмас қазына.
Хакім Абай да адам бойындағы қанағат сезімін: «Талап, еңбек, терең ой, Қанағат, рақым, ойлап қой - Бес асыл іс, көнсеңіз», - деп келтірген. Қанағатшыл адам ғұмырында көп жақсылық көріп, жаманшылықтардан құтылады.
Құран Кәрімде әз-пайғамбарымызды (оған Алланың игілігі мен сәлемі болсын) Алла Тағала:
وَإِنَّكَ لَعَلَىٰ خُلُقٍ عَظِيمٍ
«Расында, сен ұлы мінезге иесің»(1), - деп мақтайды.
Айша анамыз (р.а.) пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) мінезі жайлы: «Оның мінезі Құран еді. Құран риза болған жайтқа риза болушы еді. Құран ашуланған жайтқа ашуланушы еді» (2),- деген болатын.
Сондай- ақ Алла елшісі Мұхаммед (с.ғ.с.): «Шын мәнінде, мен көркем мінездерді кемелдендіру үшін жіберілгенмін» (3),--деп өзінің елші ретінде жіберілгендегі негізгі мақсатының бірі адам баласына жақсы мінез үйрету екендігін баян еткен.
Жәбир (р.а.) риуаят еткен хадисте ардақты Пайғамбарымыз (с.ғ.с.): «Ей, адамдар! (ризық- несібені) табуда көркем әрекетте болыңдар! Өйткені пенде тек өзіне тиесілі жазылғанды ғана алады. Пенде дүниеден өзіне тиесілі сыбағасы тап алдына келмейінше дүниеден әсте кетпейді» (4),- деген екен. Пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) бұл сөзі адамның ашкөздік, қанағатсыздық секілді дерттен емдейді. Алла Тағала өзін несібесіз қалдырмайтындығына шын сенген адамның бойына қанағат сезімі орнай бастайды. Ал, көкте самғаған құсқа да, ағаш ішіндегі құртқа да, барлық тіршілік иелеріне қорек берген Алла тағала адам баласын қалайша азықсыз қалдырсын?!
Алайда, қанағатсыздыққа себеп боладын жаман мінез – ысырапшылдық. Адам баласы көзіне түскен барлық дүниені иемденгісі келеді де тұрады. Осылайша тойымсыздық пен ысырапшылдық кесірінен адам бойындағы қанағат ешқашан жабылмайтын ашкөздік есігіне айналады. Бұдан шығудың жолы – үнемшілдік.
Ибн Масуд (р.а.) Алла елшісінің (с.ғ.с.) мына сөзін риуаят еткен: «Үнемшілдік еткен жоқшылық көрмейді»(5). Расында, дүниесін оңды- солды шаша бермей, байыппен жұмсай білген үнемшіл кісінің қолындағы қаражат берекелі болады.
Имам Ғазалидің (р.а.) «Ихия улум әд-дин» кітабында мынадай риуаят бар: Мұса (ғ.с.) Раббысынан: Сенің қай құлың ең бай? – деп сұраған екен. Алла тағала: Менің бергеніме ең қанағатшылы,- деп жауап береді. Құлдарыңның ең әділі кім? – деп сұрағанда Алла тағала: әуелі өзіне әділ болғаны,- дейді. Расында, байлық дүниенің көптігінде емес. Байлық жүрекетегі қанағатта. Қанағатшыл мұсылман дүниенің жылтырағына көз қиығын да салмайды. Жаратқанның өзіне тиесілі етіп берген ризық- несібесіне шүкіршілік етеді. Қанағатшыл мұсылман ашкөз адамға қарағанда, құлшылыққа едауір жақын. Қанағат шүкіршілікті тудырады. Ал, шүкір етуші Раббысының бұйрығын бұлжытпай орындауға бейім тұрады.
Расында, қанағат – байлық. Бойына қанағат мінезі біткен адамнан артық бай адам болмас. Мұндай жан барға қанағат етіп, жоқтың соңынан қумайды.
Алла тағала баршаларымызды қанағатшыл құлдардың қатарынан болуды нәсіп етсін!
Қарабалық ауланы «Ғашура ана» мешітінің бас имамы
Рахым Серік Темірбекұлы
Дініміздің негізгі әмірін бізге Алла Тағала Құранның мына аятында былай деп әмір етеді:
وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاءَ
«Ал олар, ханиф болған /Алладан басқа құдай жоқ деп иман келтірген/ түрде Оған діндерін /серік қосудан/ тазартып құлшылық етуден басқаға бұйырылмаған еді» (Бәйинә» сүресі, 5-аят). Қарапайым халық шынайы ниетің қабыл болсын деп жатады. Өйткені шынайы болмаған нәрсе, Алла Тағаланың алдында қабыл емес. Пайғамбарымыз (ﷺ) да өзінің мүбәрәк хадис шәрифтерінің бірінде ықылас пен шынайылық турасында былай деген екен:
عَنْ أَبِي رُقَيَّةَ تَمِيمٍ بْنِ أَوْسٍ الدَّارِيِّ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ قَالَ :أَنَّ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ، أَنَّهُ قَالَ: "الدِّينُ النَّصِيحَةُ " ، قُلْنَا : لِمَنْ يَا رَسُولَ اللَّهِ ؟ قَالَ : " لِلَّهِ ، وَلِكِتَابِهِ ، وَلِرَسُولِهِ ، وَلأَئِمَّةِ الْمُسْلِمِينَ وَعَامَّتِهِمْ".
Абу Руқайя Тамим ибн Аус ад-Дари (р.а.) Пайғамбарымыздың (ﷺ) былай деп айтқанын риуаят етті: «Дін дегеніміз – адалдық». Біз: «Кімге қатысты, Ей Алланың Елшісі?» - деп сұрағанда, Ол (ﷺ) былай деп жауап берді: «Аллаға, оның кітабына (Құранға), Пайғамбарына (ﷺ), мұсылмандардың басшысына, және жалпы барлық мұсылмандарға қатысты» (Муслим, 55).
Яғни, адам баласы Аллаға иман келтірген кезде шынайы иман келтіруі, жіберген елшіні шынайы қабылдауы. Құранды оқып, үйреніп, онымен амал жасауы, мұсылмандардың басшысына адалдықпен қызмет етуі және жалпы мұсылмандарға қатысты кез-келген нәрседе шынайылық танытуы қажет.
Алла Тағала қасиетті құранның көптеген аятында құлшылықты бір ғана Алла үшін жасауды әмір етіп, дұшпандардың қысастығы мен қастандығына, зұлымдығы мен түрлі айла-шараларына қарамастан пейілге сызат түсірместен бәрібір шынайы болуға шақырады. Ғафир сүресінде:
فَادْعُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ
«Кәпірлер жақтырмаса да, сендер ғибадаттарыңды шын жүректен Алла үшін жасап, Оған дұға етіңдер» (Ғафир сүресі, 14-аят) делінсе, тағы бір аятта:
وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَىٰ حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا (8) إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِيدُ مِنكُمْ جَزَاءً وَلَا شُكُورًا
«Өздері мұқтаж бола тұра, тек Алланың ғана разылығына қол жеткізу үшін кембағалдарға, жетімдер мен тұтқындарға ішіп-жегізеді. Біз сендерге тек қана Алла разылығы үшін береміз. Сендерден ақы сұрамақ түгілі алғыс алуды да күтпейміз» (Инсан сүресі, 8-9-аяттар) деу арқылы ықыласты болудың өлшемін білдіреді. Ықылыс – жүректің ісі. Алла Тағала адамның жүрегіне қарап, амалына сауап жазады. Абу Һурайрадан (р.а.) жеткен хадисте Пайғамбарымыз (ﷺ) былай деп айтқан екен:
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: إِنَّ اللَّهَ لا يَنْظُرُ إِلَى أَجْسَادِكُمْ وَ لَا إِلَى صُوَرِكُمْ وَلَكِنْ يَنْظُرُ إِلَى قُلُوبِكُمْ وَأَعْمَالِكُمْ
«Расында, Алла Тағала сендердің дене-пішіндеріңе, сыртқы кескін келбеттеріңе қарамайды, алайда Ол, сендердің жүректеріңе және амалдарыңа қарайды».
Сондықтан да Пайғамбарымыз (ﷺ) Муаз ибн Жәбәлға (р.а.):
أَخْلِصِ العَمَلَ يُجْزِيكَ مِنْهُ قَلِيلٌ
«Өміріңде аз амал етсең де, ықылысты болсаң жеткілікті»,-деген. Ал басқа бір хадисінде «Амалдарыңызда әрқашан ықылысты болыңдар, өйткені Алла амалдардың тек қана шынайы болғанын қабылдайды»,-деп, ықылысқа ерекше мән берген.
Шынайы ықылыс жайында хазіреті Әли (р.а.) де былай деген екен: «Амалдың аздығын емес, қабыл болуын ойла».
Шынайылыққа байланысты Пайғамбарымыздың (ﷺ) сахабасы Шәдәд (р.а.) мына бір оқиғаны баяндайды: «Бір кісі исламды қабылдап, кейін хижрет жасайды. Пайғамбарымыз (ﷺ) оны сахабаларының біріне аманаттап тапсырады. Күндердің бір күнінде шайқаста түскен олжадан өзіне тиген үлесін көріп таңғалған ол Пайғамбарымызға (ﷺ): «Мен саған дүние үшін емес, мына жерімнен (кеңірдегін нұсқап) оқ қадалып шейіт болайын, сөйтіп жәннатқа барайын деп мойынсындым»,- дейді. Сонда Пайғамбарымыз (ﷺ) байсалды қалпын бұзбастан: «Егер осы айтқаның рас болса, ниетіңе шынайы болсаң, Алла Тағала сені жалғаншы етпей мұратыңа жеткізер»,- дейді. Көп уақыт өтпей бір шайқастан кейін әлгі кісі шәһид болады. Кеңірдегіне жебе қадалған өлі денесі Алла Елшісінің (ﷺ) алдына әкелінеді. Пайғамбарымыз (ﷺ): «Ол тура сөйлепті. Алла да оны растады»,- деп, оны шапанымен кебіндеп, жаназасын өзі шығарады және «Алла Тағалам, сенің бұл құлың сен үшін һижрет жасады және шәһид болды. Мен бұған куәмін»,- деп, дұға жасаған екен.
Иә, мақсатқа жетудің басты шарттарының бірі – ниеттегі шынайылық. Ниетіміз шынайы болса, Алла Тағала ниетімізге қарай береді. Алла Елшісіне (ﷺ) ерген алғашқы ислам қаһармандары Аллаға, Пайғамбарымызға (ﷺ) және исламның бұйрықтарына шынайы беріліп, бас игендіктері үшін аз мүмкіншіліктеріне қарамастан Алла олрды жетістікке жеткізіп, адам баласының ең мәртебелісі етті.
Шынайылықтың бұл дүниедегі пайдасы – адамдар арасындағы қатынастарда сенімділіктің негізі, Алла мен құл арасындағы байланыстың шынайы көрсеткіші мен ақыретте азаптан құтылудың басты шарасы.
Рахым Серік Темірбекұлы
Лисаков қалалық «Әс-Сәләм»
мешітінің бас имамы
Миләди
Хижри
