Бүгінде қоғамда жат ағым өкілдерінің белсенділігі, олардың құлшылық орындарда бүлік тудыру фактілерінің көбеюі байқалады. Әсіресе, қазақ елі үшін он ғасырдан астам уақыт бойы дәстүрлі жол болып қалыптасқан Ханафи мәзһабын мойындамайтын, көпшілік мұсылмандармен бірге болғысы келмейтін, ұлттық салт-дәстүрмен санаспайтын, елдің ауызбіршілігіне нұқсан келтіретін салафилік-уахабилік ағымының идеологиясы еліміздің тыныштығына қауіп төндіруде.

Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы (ҚМДБ) Ислам дінінің сүнниттік бағытын, оның ішінде имам Әбу Ханифа мәзһабын ұстанады. Мұсылман үмбетінің басым көпшілігіне ортақ сенім ұстанымдары мен шариғат шарттарын уағыздайды. Сенім, иман мәселелерінде имам Матуриди ақидалық мектебінің жолын ұстанады (І Республикалық имамдар форумында қабылданған «Қазақстан мұсылмандарының Тұғырнамасы», 1.1).

Негізінде суниттер фиқһта (шариғат құқығында) Ханафи, Шафиғи, Ханбали, Малики мәзһабтарынан құралады. Ал, ақидада (сенім тұрғысынан) Матуриди және Әшғари мектептерінің қағидаларын басшылыққа алады. Бұл екі мектепті де ұстанатындардың қағидалары мен жолдары бір. Яғни, Құран Кәрім мен Пайғамбарымыздың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын) сүннетіне амал етудегі бағыттары, пікірлері бір жерден шығады.

Қазіргі кезде әлемдегі сүннит мұсылмандардың жартысынан көбі (шамамен 53%) Ханафи мәзһабын ұстанады және Матуридилік мектептің ғұламалары бір жүйеге келтірген сенім негіздерін басшылыққа алады. Атап айтқанда, Қазақстан және Орталық Азия елдері, Түркия, Балқан түбегі, Қытай, Үндістан, Пәкістан, Ауғанстан, Ресейдің Татарстан, Башқұртстан мұсылмандары және Египет, Ливан сияқты бірнеше араб елдеріндегі мұсылмандардың басым көпшілігі Матуридилік мектептің ғұламалары бір жүйеге келтірген иман негіздерін ұстанатын – ханафилер. Әсіресе, бұл жүйе түркі халықтары арасында көбірек таралған.

Осы тарихи тұғырымызды ескерген Елбасы Н.Ә.Назарбаев 2012 жылғы жолдауында дін мәселесінің қоғамымызда қаншалықты өткір тұрғандығын айта келе: «Біз мұсылманбыз, оның ішінде Әбу Ханифа мәзһабын ұстанатын сүнниттерміз...» деп, сүнниттік бағыттағы Ханафи мәзһабы, Матуриди сенім мектебінің Қазақ елінің рухани ынтымағындағы маңыздылығын атап өткен болатын.

Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы мешіттерде ханафи мәзһабының ережелерін сақтамай, жат ағымның жолындағы жоралғыларды жасайтын, имамға қасарыса қарсыласатын, жамағаттың шырқын бұзатын жат пиғылдылардың әрекетін дұрыс санамайды.

Алланың үйінде отырып, жамағат арасында алауыздық тудыратындар – мешіт тәртібіне бағынғысы келмейтін, Әбу Ханифа мәзһабы мен салт-дәстүрімізді мойындамайтын, мемлекеттік құқықтық нормаларды сақтамайтын, қоғамда қалыптасқан зайырлы құндылықтарды құрметтеймейтін жат ағымның жетегінде жүрген азаматтар екенін айта кету керек. Имамның сөзі мен мешіттің тәртібіне бағынбай, «әмин» сөзін дауыстап айтатын салафилік-уахабилік бағытты ұстанатын азаматтардың жоғарыда атап өткен бүлікке бастайтын әрекеттерін айыптаймыз.

Ислам діні ел ішінде бейбіт өмірдің сақталуына, халықтың ауызбіршілігінің беріктігіне үлкен мән береді. Сондықтан әлем ғұламалары қай елде қай мәзһаб басымдылыққа ие болса, сол елдің мұсылмандарына сол мәзһабты ұстану міндет болатыны туралы бір ауыздан пәтуаласқан (иджмағ). Сондықтан, әрбір мешітке келуші елімізде Ханафи мәзһабы дәстүрлі ислам жолы екенін ескеріп оның қағидаларын берік сақтауға тиіс.

Асыл дініміз тәртіп сақтауға көп көңіл бөлген. Оны мешіт ішінде жамағатпен оқылатын намаздың талабынан байқауға болады. Әнәс ибн Мәлік жеткізген Пайғамбарымыздың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Саптарыңызды түп-түзу етіңіздер, намаздың толық болуы – саптың түзулігіне байланысты» (Бұхари және Муслим), – деген хадисі мешіт ішіндегі тәртіптің қатты сақталу керектігін меңзеген.

Мүфтият Бас мүфти Ержан қажы Малғажыұлының бастамасымен, сонымен қатар жер-жердегі жамағаттың ҚМДБ-ға жолдаған арнайы өтініш-тілектерін ескере отырып, «ҚМДБ мешіттерінің ішкі тәртіп ережесі» құжатын дайындап, аталған Ережені Ғұламалар кеңесінің XIV-отырысында қабылдады. Аталған құжаттың қабылдануы қазіргі заманның, қоғамның, мешітке келуші жамағаттың талабынан туындап отыр. Мұндай құжат корпоративтік этика ретінде кез келген өркениетті мекемеде бар.

Аталмыш құжаттың 1.4. бабында: «Мешіт жамағаты (бес уақыт намазға қатысушы, уағыз тыңдаушы, сауат ашу, Құран курстарының шәкірттері, жеке мәселеде келушілер) мешіттің ішкі тәртібінде қарастырылған барлық міндеттемелерге бойұсынуға міндетті», – делінген.

ҚМДБ орталық аппараты жамағатты «ҚМДБ мешіттерінің ішкі тәртіп ережесі» құжатындағы талаптар мен ережелерді сақтауға, құрмет етуге шақырады. Құжаттың кез келген бабы бойынша тәртіп бұзып, мешіт ішіндегі тыныштықты кетіріп, теріс әрекет жасаушылар мен оларды қолдаушылар заң алдында жауап беретінін ескертеді.

Сонымен қатар, жамағатты Абу Дардадан жеткен Пайғамбарымыздың (оған Алланың салауаты мен сәлемі болсын): «Жамағатпен бірге болыңдар! Өйткені, бөрі бөлінгенді жейді (Имам Термизи, Әбу Дәуіт, Нәсәий, Байһақи сунандарында, Ибн Хиббан, Ибн Хузайма сахихтарында, Хафизул-Хаким мустадрагында риуаят еткен дұрыс хадис)», – деген өсиетіне мән беріп, адасқан ағымдардың арбауына түспеуге үндейді.

Баршаға мәлім, үстіміздегі жылы 31 қаңтарда мемлекет басшысы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына «Қазақстанның үшінші Жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» деп аталатын Жолдауы басылымдарда жарық көргені баршаға мәлім.

Осынау маңызды құжатты басшылыққа ала отырып, студент жастарды Отан сүюге тәрбиелеу, ерлікке баулу, патриоттық сезім қалыптастыру мақсатында жуырда Қостанай қалалық мешітінде «Жаңа жолдау- жаңа басымдық» атты тақырыппен кездесу өтті.

Бұл бас қосуды мешіт қызметкерлері Н. Островский атындағы қалалық кітапхана ұжымымен бірлесе ұйымдастырды. Онда аталмыш мешіттің Бас имамы: Шоқан қажы Әмірханов шақырылған қонақтарды жиналған студенттермен таныстырып, кештің мақсаты мен мәнін түсіндірді.

Мәжіліске есімі өңірге кеңінен таныс Ахмет Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттік университетінің профессоры, философия ғылымдарының кандидаты Қалқаман Жақып және Қостанай политехникалық колледжінің жастар комитетінің төрағасы Дастан Беков қатысты.

Дөңгелек үстел барысында жүздесуді бас имам Шоқан Ғазизұлы ашып, белгілі ғалым Қалқаман Хасенұлы Елбасының мемлекетіміздің болашағы болып табылатын жастарға туғызылып жатқан мүмкіндіктер мен жасалған қамқорлықтарға жан – жақты тоқталды.

Сондай – ақ, колледж өкілі Дастан Салтанатұлы өзінің пікірін ортаға сала келіп, жастардың республикамыздың мәртебесі бұдан да асқақ әрі бәсекеге қабілетті 30 елдің қатарына қосылу үшін жігіттер мен қыздар аянбай еңбек етулері қажет екендігін айтты.

Мешіттің наиб имамы Дүйсен Сәрінжіпұлы өз сөзінде жастардың жат ағымдардан аулақ болып, ұлттық салт – дәстүріміз бен әдет – ғұрпымызды берік ұстану қажеттігін тілге тиек етті.

Сөйтіп, ертеңіміз жарқын болсын десек ұлдарымыз ұлықты, қыздарымыз қылықты болуы керектігін де өзінің уағызында кеңінен баяндады.

Кешке қатысқан Қостанай қаласындағы гуманитарлық және экономикалық колледждерінің студенттері өздерінің көкейде жүрген сауалдарын қойып, нақты жауап алды.

Ал бас қосуда кітапхана тарапынан модераторлық қызмет ұсынылып, қатысушылардың назарына «Жаңа жолдау- жаңа басымдық» атты слайдтар ұсынылды.

Жиын соңында дін қайраткері Шоқан қажы Әмірханов барлық қонақтар мен жиналған студенттерге шынайы алғысын білдірді. Жерлестеріміз арнайы жайылған дастарханнан дәм татты.

ҚМДБ – ның Қостанай облысы бойынша өкілдігінің баспасөз қызметі

Көктеммен күлімдей келген Ұлыстың ұлы күні Наурыз мерекесіне орай «Дінім – діңгегім, дәстүрім – тірегім!» деген тақырыппен Қостанай облысының барлық қалалары мен аудандарында тағылымдық шаралар ұйымдастырылды.

Мәселен, облыстық мешіт ауласында асық ату, арқан тарту, кір тастарын көтеру мен қол күресі секілді спорт түрлерінен жарыстар өткізілді. Онда жүзден жүйрік шыққан жеңімпаздарға естелік ретінде мақтау қағаздары мен ақшалай сыйлық табыс етілді.

Сонымен қатар қыздар-әйелдер секторының бастамасымен мешіт жамағаты болып табылатын ақ жаулықты аналар ұлттық тұсау кесер рәсімін және қайырымдылық жәрмеңкесін де өткізді.

Бұл күнде жиналған қауым арнайы дайындалған наурыз көже мен пісірілген бауырсақтан дәм татып, мәре –сәре болды.

Осы ұйымдастырылған игі – шаралар халқымыздың ынтымақ – бірлігін арттырып, мұсылмандар арасында бауырмашылдық секілді асыл қасиеттерімізді нығайта түсуге игі – ықпалын тигізетіндігі даусыз.

ҚМДБ-ның Қостанай облысындағы өкілдігінің баспасөз қызметі

Жуырда Қостанай облысы Сарыкөл ауданында рухани кеш өтті. Бұл шараға Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының Қостанай облысы бойынша өкіл имамы Тәжімбет Бахытбек, аудан әкімі Күзембаев Эльдар және көршілес Қарасу мен Алтынсарин аудандарының имамдары қатысты.

Өкіл имам Бақытбек қажы Нұрғабылұлы Алланың мейірімі мен рақымының жер бетіндегі дара өкілі Мұхаммед (ﷺ) пайғамбар туралы, сонымен қатар қазіргі таңдағы бала тәрбиесі, ата-ананы сыйлау, тастанды бала секілді өзекті мәселелермен байланыстыра отырып уағыз айтты.

Бұл кеште айтыс жүлдегері, суырып-салма ақын Ізтілеуов Мамай және Алтынсарин ауданынан арнайы келген қонақ Алпысов Әбіш «Бес парыз» термесін орындады. Сонымен қатар діни шығармалар мен «Салауат шәриф» орындалып, теріс ағымның алдын алу туралы «Діннен адасқандар» атты қойылымды аудан өнерпаздары әсерлі орындап көпшіліктің көңілінен шықты.

Аудан әкімі Күзенбаев Элдар Қонысбайұлы құттықтау сөз сөйлеп, ауданның бас имамы Дәулетбай Махмұтұлына Алла жолында қызмет үшін жаңа үлгідегі «Ravon Nexia 3» көлігінің кілтін табыс етті.

Кеш соңында бас имам Дәулетбай қажы осы шараның орындалуына демеушілік жасаған кісілерге және келген қонақтарға алғысын айтып, 7 ғасыр ақыны Имам Бусайридің қасидасымен аяқтады.

Сонымен қатар бұл күні спорт бөлімінің ұйымдастыруымен суға жүзуден, тоғыз құмалақ, асық ату, бес тас ойындары өткізілді. Жеңімпаздарға бағалы сыйлықтар табысталды.

ҚМДБ-ның Қостанай облысындағы
өкілдігінің баспасөз қызметі

Қазақ – ұлттық дәстүрге ерекше мән беретін халық. Дәстүр – ұлтты рухани жандандырып, оның ішкі және сыртқы келбетін өрнектеп, көрсетіп тұратын сипаттар. Осы дәстүрге берік болғандықтан асыл дінге деген құрмет те өте жоғары болды деген ойдамын. Дін мен дәстүр – қашанда бір-бірімен сабақтас ұғым. Екеуі егіз тақырып десекте болғандай. Дін бар жерде дәстүр, дәстүр бар жерде дін де бар деп айтуға болады.

Алла Тағала Құранда:

خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِينَ

«Кешірімді бол, ғұрыпқа жақсылыққа бұйыр және надандардан жырақ бол» - деп әмір етеді. Ғұрып дегеніміз бір қоғамда қалыптасқан жағымды әрі қайырлы іс. Демек, Алла Тағала жоғарыдағы аятта қоғамда жағымды жағдайларды қалыптастырып, оларды негізге алуға әмір етіп тұр.

Көне тарихтың қатпарларына бір сәт көз жүгіртсек, хақ дін исламның бүкіл түркі әлемімен бірге біздің дала түркілеріне енуі, оның бұдан былайғы бүкіл тұрмыс-тіршілігіне тигізген ықпалы, тағдырлас, тілдес, туыстас тайпаларды ұлт қылып біріктірудегі рөлі орасан зор.

Сонау 960 жылдар шамасында Қарахан мемлекетінде Мұса қағанның кезінде Ислам мемлекеттік дін деп жарияланды. Сол уақыттағы Қарахан мемлекетінің басқару жүйесі, заңдылықтарының барлығы Исламға негізделген. Түрік тарихшысы Зия Кабахшының айтуы бойынша, Қараханидтер кезінде Орта Азиядан үш жүзден астам фикһ (шариғат) ілімінің мамандары шыққан.

Қазақ халқы көшпелі тұрмыс кешкеннен кейін көбінесе мешіт-медресе ұстай алмағаны анық. Бірақ, Қазақ халқы шынайы дін қызметкерлерінің уағызы арқылы дінмен жақынырақ танысқаны белгілі.

Қазақ халқының болмыс-бітімін, мәдениет-әдебиетін Ислам дінінен ажыратып қарауға болмайды. Асыл дініміз қазақ халқына тікелей уағыз-насихаттан гөрі ел арасында ауызба-ауыз жеткізілген діни әдебиет, қисса-дастандар арқылы жақсы тараған.

«Алпамыс батыр», «Қобыланды батыр», «Қозы Көрпеш-Баян Сұлу», жырлары мұраларымызда рухани құндылықтарымыз бен дүниетанымдық ұғымдарымыз айқындалады. «Алпамыс батыр» жырында ислам діні мен құндылықтарының ұғым түсініктері баяндалады.

Бұл жырда Байбөрінің Жаратушыға құлшылық қылып бес уақыт намаз оқитыны, ел-жұртына зекет, садақа беретіндігі баяндалады. Мысалы мына бір өлең жолында:

«Құптанның болды уақыты, Намазын оқып шам жағып,
Бұрынғы қылды әдетті, Бір етегін төсеніп.
Аяқтарын көсіліп, Бір етегін жамылып,
Көзінен жасы ағылып, Құбылаға бас беріп,
Жарыса түсіп, бұл жатты».

Қазақ жырлары елді Исламның парыздары мен жалпы адамзаттық құндылықтарына адал болуға шақырып, ел-жұртының иманды да, ахлақтық келбетін сақтап қалуына елеулі үлес қосты.

Жыраулық, термешілік дәстүрі халқымыздың діни санасы мен тұтастығын, имандылығын, салт-санасын ұрпақтан ұрпаққа жеткізген рухани мұра.

Сондай-ақ Қазақ топырағы дін ілімінің үлкен қайраткерлерін дүниеге әкелгені мәлім. Тіпті тек қазақ елінде емес, әлемде Ислам дінінің кең қанат жайып, дамуына өлшеусіз үлес қосқан, Түркістан топырағынан шыққан дін ғұламалары жетерлік. Мәселен Самарқандта жерленген белгілі мутакаллим-философ, қалам ілімінің маманы, Алтын Орда ханы әз-Жәнібектің қолдауымен жазған «Мұхтасар мағаний» еңбегінің авторы Сағауддин Тафтазанидің грамматика, риторика, Құран тәпсірі туралы еңбектері бірнеше ғасырлар бойы Осман империясының медреселерінде оқытылуынан-ақ Түркістан топырағынан тараған діни ілімнің тамыры тереңге кеткенін көруге болады...

Қазақ хандығы құрылмастан бұрынғы Алтын Орда дәуірінде дүниеге келіп, ел арасында танымал болған жыр-дастандардың дені дін тақырыбында еді. Солардың қатарында «Зарқұм», «Салсал», «Қаһарман», «Кесікбастың қиссасы», «Мұхаммед пайғамбар» т.б. атауға болады. Қандай жыр болмасын, адамгершілік, имандылық принциптерін насихаттады.

Ағартушы ғалым А. Байтұрсынов: «Дін шарттарын, шариғат бұйрықтарын өлеңді хикая, өлеңді әңгіме түрінде айтып, халықтың құлағына сіңіріп, көңілдеріне қондырған»,– деп тұжырымдайды. Қазақ даласында кең тараған күні-түні жастанып оқитын, кешкілік бір үйге жиналып, шамның жарығымен хат танитындарға оқытып, ел болып тыңдайтын жырлар, қисса-дастандар көп болды. Солардың көпшілігі діни жырлар болатын әрі бәрінде де имани үгіт-насихат кездесетін.

Түркі халқына ортақ тұлға Ж. Баласағұни баба әңгіменің әлқиссасын былай бастапты:

Алла атымен бастадым сөз әлібін, Жарылқаған, жаратқан бір Тәңірім!
Рақымды Ием пайғамбарын жіберді, Кісі ізгісі, ел сарасы жігерлі.

Ал одан кейінгі келген Ахмет Иүгінеки былай деп жырлайды:

«Бір Алла өлтіретін тірілтетін, Көрерсің сен де оны көзің жетіп.
<Иесі құдіреттің жалғыз Құдай, Өлгендерді тірілту оған оңай.
<Айтайын артықтығын Пайғамбардың,Ұғып ал толғауымен ой мен ардың».

Абылай ханның ақылшысы Бұхар жырау Қалқаманұлы мақтау-мадаққа Құдай Тағаланың лайық екендігін, әңгіменің абзалы иманды түгендеу екендігін жалпақ жұртқа ұғынықты жыр жолдарымен жеткізген.

Ей, айташы, Алланы айт, Аты жақсы Құдайды айт.
Төрт шадияр Мұстафа, Мұсқаф ашқан ғаламды айт.
Тәңірім сөзі – Фұрқанды айт, Кәләмулла – Құранды айт.
Тәңірім салса аузыңа, Жан жолдасың – иманды айт.
Жамандыққа жақсылық Көктемеген Еділді айт.
Ғаршы менен Күрсіні айт, Лаухы менен Кәләмді айт.
Құдыретімен жаратқан,Он сегіз мың ғаламды айт.

Шортанбай Қанайұлы (1808-1881) халықты ақыретке амал етуге шақырып, насихат айтқан:

«Үлкендер, саған айтайын...,
Мал басына бармаңдар, Ақырет қамын қармаңдар!
Дүниенің боғы үшін Сірә, тіпті азбаңдар!
Тентек болма балаға,Безер болма келінге,
Қадірің кетер еліңе, Қарауыл қой сөзіңе!
Қанша нәрсе ереді Өлгеннен соң өзіңе?!
Қарай алмай жүрерсің, Таңда махшар күнінде, Құдайыңның жүзіне!
Атаның тілін ұл алмас, Ананың тілін қыз алмас.
Айта беріп қайтейін, Өлінің тілін тірі алмас!
Жақыннан шыққан жақсыны Ағайын-туған көре алмас.
Ақыр заманның белгісі – Бірге туған бауырың
Тату да болып жүре алмас!»

Данышпан Абай (Ибраһим) Құнанбайұлы (1845-1904) да өле өлгенше жамиғы жұртты хақ жолына, өнер-білімге шақырып өткені баршаға аян. Өресі биік кемеңгер былай деп насихаттайды:

Алла – мінсіз әуелден, Пайғамбар – хақ,
Мүмин болсаң, үйреніп, сен де ұқсап бақ
Құран рас, Алланың сөзі-дүр ол,
Тәуилін білерлік ғылымың шақ.
Алланың, Пайғамбардың жолындамыз,
Ынтамызды бұзбастық иманымыз
Пайда мақтан, әуесқой шайтан ісі,
Кәні біздің нәпсіні тыйғанымыз?

Ташкенттегі «Көкелташ» медресесінің түлегі, шайыр Тұрмағамбет Ізтілеуов (1882-1939) өз шумақтарында:

Серігің жоқ бір Алла, Өлмейтін тіпті тірі, Алла.
Қастық қылған Ханнастың, Тұмсығына ұр, Алла.
«Үмітіңді үзбе!» деп Айтқансың Өзің Құранда.

Шынында, халықтың ұлттық санасы мен болмысы Ислам дінімен тонның ішкі бауындай астасып, жымдасып кеткен. «Алла – бір, Құран – шын, Пайғамбар – хақ» деген қағиданы ертелі-кеш айтып жүрген кең сахара жұртының жадында ислами қағидалар берік орнаған. Олар тіршілігін де, өлімін де мұсылманшылық шарттарына сай атқарып бақты.

«Лә иләһә иллаллаһ! Иллалада пайда бар.
Білмеген құлға не айла бар?
Жатар жерің қараңғы,
Шамшырағың сайлап ал!»

Қазақ кешкілік ұйықтар алдында да кәлимасын қайталап, тілек тілегенде: «Алла құлым дегей, Пайғамбар үмметім дегей» деп қайырды. Сол арқылы мұсылмандықтың сара жолынан сырт кетпеген.

Арқалық қалалық «Мухтасиб Әлмұхаммед»
Мешітінің бас имамы Бектұрсын Уәлиев

Қазақ – ұлттық дәстүрге ерекше мән беретін халық. Дәстүр – ұлтты рухани жандандырып, оның ішкі және сыртқы келбетін өрнектеп, көрсетіп тұратын сипаттар. Осы дәстүрге берік болғандықтан асыл дінге деген құрмет те өте жоғары болды деген ойдамын. Дін мен дәстүр – қашанда бір-бірімен сабақтас ұғым. Екеуі егіз тақырып десекте болғандай. Дін бар жерде дәстүр, дәстүр бар жерде дін де бар деп айтуға болады.

Алла Тағала Құранда:

خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِينَ

«Кешірімді бол, ғұрыпқа жақсылыққа бұйыр және надандардан жырақ бол» - деп әмір етеді. Ғұрып дегеніміз бір қоғамда қалыптасқан жағымды әрі қайырлы іс. Демек, Алла Тағала жоғарыдағы аятта қоғамда жағымды жағдайларды қалыптастырып, оларды негізге алуға әмір етіп тұр.

Көне тарихтың қатпарларына бір сәт көз жүгіртсек, хақ дін исламның бүкіл түркі әлемімен бірге біздің дала түркілеріне енуі, оның бұдан былайғы бүкіл тұрмыс-тіршілігіне тигізген ықпалы, тағдырлас, тілдес, туыстас тайпаларды ұлт қылып біріктірудегі рөлі орасан зор.

Сонау 960 жылдар шамасында Қарахан мемлекетінде Мұса қағанның кезінде Ислам мемлекеттік дін деп жарияланды. Сол уақыттағы Қарахан мемлекетінің басқару жүйесі, заңдылықтарының барлығы Исламға негізделген. Түрік тарихшысы Зия Кабахшының айтуы бойынша, Қараханидтер кезінде Орта Азиядан үш жүзден астам фикһ (шариғат) ілімінің мамандары шыққан.

Қазақ халқы көшпелі тұрмыс кешкеннен кейін көбінесе мешіт-медресе ұстай алмағаны анық. Бірақ, Қазақ халқы шынайы дін қызметкерлерінің уағызы арқылы дінмен жақынырақ танысқаны белгілі.

Қазақ халқының болмыс-бітімін, мәдениет-әдебиетін Ислам дінінен ажыратып қарауға болмайды. Асыл дініміз қазақ халқына тікелей уағыз-насихаттан гөрі ел арасында ауызба-ауыз жеткізілген діни әдебиет, қисса-дастандар арқылы жақсы тараған.

«Алпамыс батыр», «Қобыланды батыр», «Қозы Көрпеш-Баян Сұлу», жырлары мұраларымызда рухани құндылықтарымыз бен дүниетанымдық ұғымдарымыз айқындалады. «Алпамыс батыр» жырында ислам діні мен құндылықтарының ұғым түсініктері баяндалады.

Бұл жырда Байбөрінің Жаратушыға құлшылық қылып бес уақыт намаз оқитыны, ел-жұртына зекет, садақа беретіндігі баяндалады. Мысалы мына бір өлең жолында:

«Құптанның болды уақыты, Намазын оқып шам жағып,
Бұрынғы қылды әдетті, Бір етегін төсеніп.
Аяқтарын көсіліп, Бір етегін жамылып,
Көзінен жасы ағылып, Құбылаға бас беріп,
Жарыса түсіп, бұл жатты».

Қазақ жырлары елді Исламның парыздары мен жалпы адамзаттық құндылықтарына адал болуға шақырып, ел-жұртының иманды да, ахлақтық келбетін сақтап қалуына елеулі үлес қосты.

Жыраулық, термешілік дәстүрі халқымыздың діни санасы мен тұтастығын, имандылығын, салт-санасын ұрпақтан ұрпаққа жеткізген рухани мұра.

Сондай-ақ Қазақ топырағы дін ілімінің үлкен қайраткерлерін дүниеге әкелгені мәлім. Тіпті тек қазақ елінде емес, әлемде Ислам дінінің кең қанат жайып, дамуына өлшеусіз үлес қосқан, Түркістан топырағынан шыққан дін ғұламалары жетерлік. Мәселен Самарқандта жерленген белгілі мутакаллим-философ, қалам ілімінің маманы, Алтын Орда ханы әз-Жәнібектің қолдауымен жазған «Мұхтасар мағаний» еңбегінің авторы Сағауддин Тафтазанидің грамматика, риторика, Құран тәпсірі туралы еңбектері бірнеше ғасырлар бойы Осман империясының медреселерінде оқытылуынан-ақ Түркістан топырағынан тараған діни ілімнің тамыры тереңге кеткенін көруге болады...

Қазақ хандығы құрылмастан бұрынғы Алтын Орда дәуірінде дүниеге келіп, ел арасында танымал болған жыр-дастандардың дені дін тақырыбында еді. Солардың қатарында «Зарқұм», «Салсал», «Қаһарман», «Кесікбастың қиссасы», «Мұхаммед пайғамбар» т.б. атауға болады. Қандай жыр болмасын, адамгершілік, имандылық принциптерін насихаттады.

Ағартушы ғалым А. Байтұрсынов: «Дін шарттарын, шариғат бұйрықтарын өлеңді хикая, өлеңді әңгіме түрінде айтып, халықтың құлағына сіңіріп, көңілдеріне қондырған»,– деп тұжырымдайды. Қазақ даласында кең тараған күні-түні жастанып оқитын, кешкілік бір үйге жиналып, шамның жарығымен хат танитындарға оқытып, ел болып тыңдайтын жырлар, қисса-дастандар көп болды. Солардың көпшілігі діни жырлар болатын әрі бәрінде де имани үгіт-насихат кездесетін.

Түркі халқына ортақ тұлға Ж. Баласағұни баба әңгіменің әлқиссасын былай бастапты:

Алла атымен бастадым сөз әлібін, Жарылқаған, жаратқан бір Тәңірім!
Рақымды Ием пайғамбарын жіберді, Кісі ізгісі, ел сарасы жігерлі.

Ал одан кейінгі келген Ахмет Иүгінеки былай деп жырлайды:

«Бір Алла өлтіретін тірілтетін, Көрерсің сен де оны көзің жетіп.
<Иесі құдіреттің жалғыз Құдай, Өлгендерді тірілту оған оңай.
<Айтайын артықтығын Пайғамбардың,Ұғып ал толғауымен ой мен ардың».

Абылай ханның ақылшысы Бұхар жырау Қалқаманұлы мақтау-мадаққа Құдай Тағаланың лайық екендігін, әңгіменің абзалы иманды түгендеу екендігін жалпақ жұртқа ұғынықты жыр жолдарымен жеткізген.

Ей, айташы, Алланы айт, Аты жақсы Құдайды айт.
Төрт шадияр Мұстафа, Мұсқаф ашқан ғаламды айт.
Тәңірім сөзі – Фұрқанды айт, Кәләмулла – Құранды айт.
Тәңірім салса аузыңа, Жан жолдасың – иманды айт.
Жамандыққа жақсылық Көктемеген Еділді айт.
Ғаршы менен Күрсіні айт, Лаухы менен Кәләмді айт.
Құдыретімен жаратқан,Он сегіз мың ғаламды айт.

Шортанбай Қанайұлы (1808-1881) халықты ақыретке амал етуге шақырып, насихат айтқан:

«Үлкендер, саған айтайын...,
Мал басына бармаңдар, Ақырет қамын қармаңдар!
Дүниенің боғы үшін Сірә, тіпті азбаңдар!
Тентек болма балаға,Безер болма келінге,
Қадірің кетер еліңе, Қарауыл қой сөзіңе!
Қанша нәрсе ереді Өлгеннен соң өзіңе?!
Қарай алмай жүрерсің, Таңда махшар күнінде, Құдайыңның жүзіне!
Атаның тілін ұл алмас, Ананың тілін қыз алмас.
Айта беріп қайтейін, Өлінің тілін тірі алмас!
Жақыннан шыққан жақсыны Ағайын-туған көре алмас.
Ақыр заманның белгісі – Бірге туған бауырың
Тату да болып жүре алмас!»

Данышпан Абай (Ибраһим) Құнанбайұлы (1845-1904) да өле өлгенше жамиғы жұртты хақ жолына, өнер-білімге шақырып өткені баршаға аян. Өресі биік кемеңгер былай деп насихаттайды:

Алла – мінсіз әуелден, Пайғамбар – хақ,
Мүмин болсаң, үйреніп, сен де ұқсап бақ
Құран рас, Алланың сөзі-дүр ол,
Тәуилін білерлік ғылымың шақ.
Алланың, Пайғамбардың жолындамыз,
Ынтамызды бұзбастық иманымыз
Пайда мақтан, әуесқой шайтан ісі,
Кәні біздің нәпсіні тыйғанымыз?

Ташкенттегі «Көкелташ» медресесінің түлегі, шайыр Тұрмағамбет Ізтілеуов (1882-1939) өз шумақтарында:

Серігің жоқ бір Алла, Өлмейтін тіпті тірі, Алла.
Қастық қылған Ханнастың, Тұмсығына ұр, Алла.
«Үмітіңді үзбе!» деп Айтқансың Өзің Құранда.

Шынында, халықтың ұлттық санасы мен болмысы Ислам дінімен тонның ішкі бауындай астасып, жымдасып кеткен. «Алла – бір, Құран – шын, Пайғамбар – хақ» деген қағиданы ертелі-кеш айтып жүрген кең сахара жұртының жадында ислами қағидалар берік орнаған. Олар тіршілігін де, өлімін де мұсылманшылық шарттарына сай атқарып бақты.

«Лә иләһә иллаллаһ! Иллалада пайда бар.
Білмеген құлға не айла бар?
Жатар жерің қараңғы,
Шамшырағың сайлап ал!»

Қазақ кешкілік ұйықтар алдында да кәлимасын қайталап, тілек тілегенде: «Алла құлым дегей, Пайғамбар үмметім дегей» деп қайырды. Сол арқылы мұсылмандықтың сара жолынан сырт кетпеген.

Арқалық қалалық «Мухтасиб Әлмұхаммед»
Мешітінің бас имамы Бектұрсын Уәлиев

Елін, жерін, отанын сүйетін, елжанды, иманды патриот ұрпақ тәрбиелеу үшін ҚМДБ-ның Жалпы және жастар ісі бөлімі «Әйелдер-қыздар» секторы жалпы жамағат арасындағы әйел-қыздарға арналған «Ислам және әйел» атты Республикалық ғылыми, діни-танымдық мақалалар байқауын ұйымдастырады! Мақала жазудың шарттары төмендегідей:

Жазылатын мақала дінмен ұштасқан болуы қажет; Бір автордан бір мақала, көлемі 5-8 бет аралығында болу керек; Бұрын-соңды еш жерде жарияланбаған болуы; Ғылыми фактілер келтірілген жағдайда сілтеме көрсетілуі; Туындының плагиат болмауы; Мақала Word форматы түрінде Times New Roman (14 кегльде (шрифт) қарпімен жазылуы тиіс; Мақала «Ислам және әйел» тақырыбы аясында болуға тиіс; Мақала жазушының (аты-жөні, елді-мекені, байланыс телефондары) болуы тиіс.

Үздік деп танылған 3 мақала төмендегі сыйлықтармен марапатталады.

Сыйлықтар:
1-орын – телевизор
2-орын – ноутбук
3-орын – ұялы телефон

Ескерту: Мақалалар 2017 жылдың 1 мамырына дейін мына электронды мекен-жайға жіберілуі тиіс: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Байланыс тел: 8 (7172) 286 220

«EXPO 2017» көрмесінің ашылуын тамашалауға елімізге әлемнің түкпір-түкпірінен қонақтар келеді деп күтілуде. Оларға жайлы жағдай жасау, өзедерінің салттарына жақын қызмет көрсететін қонақүйлермен, тиісті тағам өнімдерімен қамтамасыз ету шаралары ұйымдастырылып келеді. Мұсылман елдерінен келетін қонақтар да аз емес.

Мұсылман елдерінен келетін қонақтарға жоғары деңгейде қызмет көрсету мақсатымен Астана қаласының қонақүйлерін, қоғамдық тамақтану орындарын шариғат талаптарына сәйкес сертификаттау қолға алынып отыр.

Осыған орай, Астана қаласы әкімшілігінің «Астана Конвеншн Бюро» ЖШС-ның директоры Санияр Әйтекенов Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы Ержан қажы Малғажыұлының қабылдауында болды. Кездесу барысында Бас мүфти ҚМДБ тарапынан халал сертификаттау саласында «Халал Даму» ЖШС қызмет атқарып жатқандығын айтып, бұл саланың мәні мен маңызына қысқаша тоқталып өтті. Отырыс соңында тараптар бірлесіп жұмыс жасауға деген өзара ықыластарын білдіріп, екіжақты меморандумға қол қойды.

Ендігі кезекте ҚМДБ мен Астана әкімшілігі бірлесіп қалалық қонақүйлерді шариғат талаптарына сәйкес сертификаттау жұмыстарына кірісуді жоспарлап отыр.

ҚМДБ Баспасөз қызметі
www.muftyat.kz

Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Қазақстанның Үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» атты Қазақстан халқына Жолдауы барша жұртшылықтың тарапынан қолдау тапты. Еліміз үшін маңызды болған бұл құжатта, діни экстремизмнің алдын алу жөнінде жан-жақты айтылған.

Жақында Қостанай қалалық мешітінде «Ислам дінінде терроризм мен экстремизмге жол жоқ» атты дөңгелек үстел ұйымдастырылды. Осынау жиынның жоғары деңгейде өтуіне аталған мешіт ұжымы мен «Лев Толстой» атындағы облыстық кітапханасының қызметкерлері жан-жақты дайындық жасады.

Осы жиынға арнайы шақырылған Қостанай облысы әкімдігінің дін істері жөніндегі басқармасының бас маманы Нұрсұлтан Әбішев, Л. Толстой атындағы облыстық әмбебап ғылыми кітапханасының кітапханашысы Алмас Мұратбеков, Қостанай мемлекеттік педагогикалық институтының аға оқытушысы, саяси ғылымдар магистрі Төлеу Паниязұлы және Қостанай қалалық мешітінің найб имамы Дүйсен Дайыр қозғалып отырған өзекті тақырып жөнінде өздерінің ой-пікірлерін ортаға салды.

Кеште бас қосқан Қостанай қаласындағы педагогикалық және индустриальдық колледжінің студенттері белсенділік танытты. Олар көкейде жүрген сауалдарын қойып, тақырыпты ашықтай түсті.

Жиында Ислам дінінде терроризм мен экстремизмге мүлдем жол жоқ екендігі қасиетті Құран аяттары мен хадистерден келтілгені айтылды. Ал жастарыдың теріс ағымдардан аулақ болу үшін олардың діни сауаттарын көтеру бағытында алдағы уақытта жұмыстар атқарыла беретіндігі де сөз болды.

Сондай-ақ жұртшылықтың назарына терроризммен күрес туралы, қоғамға жат дін өкілдерінің әрекеттері жөнінде бейне ролик көрсетіліп, кітап көрмесі ұйымдастырылды. Кеш соңында бас имам Шоқан қажы Ғазизұлы келген қонақтар мен жиналған студенттерге шынайы алғысын білдірді.

ҚМДБ-ның Қостанай облысы өкілдігінің баспасөз қызметі

Қостанай облысының шалғайда жатқан Науырзым ауданында да өзгелерге өнеге боларлық игі істер жүзеге асырылып, көпшілік тарапынан қолдау табуда.

Осы арада сөзіміз жалаң болмас үшін нақты мысалдарға жүгіне кетелік. Жақында аудандағы ақпараттық - насихаттық тобының мүшелері бірқатар игі шараларды жүзеге асырды.

Мәселен, аудандық Түркебай мешітінің Бас имамы Н. Сыздықов, аудандық әкімдіктің ішкі саясат бөлімінің әдіскері Д. Тасанова және Жастар ресурстық орталығының директоры Г. Ерболұлы осы өңірдегі Өленді ауылының орта мектебінде болды.

Жұртшылық алдында беделді азаматтар білім ордасында «Иманды ұрпақ-жарқын болашақ» деп аталатын тақырыпта кездесу өткізді. Оған мектеп ұстаздары мен оқушылары, жас мамандар қатысты.

Мұндағы тұңғыш рет ұйымдастырылып отырған Мәуліт мерекесі де тиісті деңгейде өткізілді. Онда ауданның бас имамы Нұрлан қажы Сейілханұлы сөз сөйлеп, барлық жиналған қауымға аталмыш басқосудың мәні мен мақсатын түсіндіріп, жерлестеріне ізгілік пен молшылық тіледі.

ҚМДБ Қостанай облысы бойынша
өкілдігінің баспасөз қызметі