Главный имам, Верховный муфтий, Религиозная карта

Бас мүфти блогы

Намаз - время намаза

{{timings.fadzhr}}
{{timings.voshod}}
{{timings.zuhr}}
{{timings.asr}}
{{timings.magrib}}
{{timings.isha}}
Таң намазы
Күннің шығуы
Бесін намазы
Екінді намазы
Ақшам намазы
Құфтан намазы
Қазақстанның діни интерактивті картасы
Миләди
Хижри

Имамдар бағаны

18 06.19

Ислам діні аясындағы бала тәрбиесі

Имандылық – бала тәрбиесінің ең басты қайнар бұлағы. Сондықтан тәрбиені діннен бөлек алып қарауға әсте болмайды. Қаншалықты жақсы тәрбие көрсе де, дініне енжар, селқос қарайтын, имандылық негіздеріне аса мән бермейтін ұрпақ екі дүниеде де мұратқа толық жете алмайды.

Қазіргі жаһандану заманында қоғамымыздағы кейбір жастардың әдепсіз әдептерге, мұсылманға жат қылықтарға бой алдыру, батыстық мәдениетке еліктеп, әзәзіл әуендерге үйір блып, ақырында болашағынан үміт күттірген өскелен ұрпақтың ғасырлар бойы қалыптасқан ұлттық, рухани құндылықтарға қарсы келуінің басты себебі де, сөз жоқ, нақ осы имандылық тәрбиенің әлсіздігінен немесе жоқтығынан.

Асыл дініміз туылған нәрестеден бастап , ер жеткенге дейін перзентке қандай тәрбие беру керектігін нақтылап берген. Алла Тағала қасиеті Құран Кәрімде былай дейді:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ

«Уа иман келтіргендер! Өздеріңді және отбасыларыңды отыны адамдар мен тастар болған оттан (тозақтан) сақтаңыздар» Тахрим сүресі, 6-аят. Сонымен қатар Алла Тағала басқа аятта былай деп бұйырады:

وَأْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلَاةِ وَاصْطَبِرْ عَلَيْهَا ۖ لَا نَسْأَلُكَ رِزْقًا ۖ نَّحْنُ نَرْزُقُكَ ۗ وَالْعَاقِبَةُ لِلتَّقْوَىٰ

«Отбасыңды намаз оқуға бұйыр және өзің де намаз оқуда табандылық таныт. Біз сенен ризық сұрамаймыз, керісінше сенің ризық-несібеңді Біз берудеміз. Расында, жақсы нәтеже тақуаларға» Таһа сүресі, 132-аят.

Ибн Омар (р.ғ.) Алла Елшісінің (с.а.с) былай дегенін риуаят еткен: «Сендердің бәрің де бақташысыңдар, бәрің де өз отарларыңа жауаптысыңдар. Әмірші адамдарға бақташы, ол сол отарына жауапты, ер кісі өз отбасына бақташы, сол отарына жауапты, ал әйел күйеуінің үйіне және баласына бақташы әрі соларға жауапты, кісінің құлы (қызметкері) қожайынның малына бақташы әрі соған жауапты. Әлбетте, бәрің де бақташысыңдар әрі бәрің де өз отарларыңа жауаптысыңдар!». Балаларды сүйіспеншілікпен тәрбиелеп, махабат нұрын жаудыру әр ата-ананың міндеті. Сәбиге туған кезден бастап жақсы тәрбие беру керек. Оның тыныш, мамыражай жағдайда өскені жөн. Оған қатты дауыс көтеріп ұрсуға, жекуге, қорқытуға болмайды. Сондай-ақ айқай-шу, төбелес сияқты жағымсыз көріністер көрсетілмеуі тиіс. Мұндай әрекеттер баланың жүйкесіне теріс әсер етіп, оның ақыл-есінің кемуіне әкеп соғуы ықтимал. «Әрбір туылған сәби фитрада (әуелгі таза болмыста, яғни еш нәрседен бейхабар пәк болып) туылады. Кейін әке-шешесі оны не яһуди, не христиан, не отқа табынушы етеді. Сондықтан ата-ананың балаға дұрыс үлгі болуы – игі ұрпақ тәрбиелеп шығарудың басты талабы. Сонымен, бала тәрбиесінің басты ұстындарын былайша бөлуге болады:

  1. Жаңа туылған нәрестеге мейлінше сүйіспеншілікпен, мейірім-шапағатпен, ыстық ықыласпен қарау керек.
  2. Өзін-өзі ұстай білу, сабырлылық сезімін қалыптастыру.
  3. Ата-ананың жақсы үлгі болуы.
  4. Жақсы білім беру.

Егер ата-ана ұрпағын нағыз шынайы мұсылман етіп тәрбиелей алса, онда олардың баласы қиямет күні жұмақ қақпасының алдында отырып: «Әке-шешем кірмесе, мен де кірмеймін»,- дейді екен. Ізгі ұрпақ тәрбиелегені үшін ата-анаға осы дүниеде де, ақыретте де үлкен құрмет, шексіз қошемет бар.

Жалпы баланың тәрбиесіне әсер ететін төрт фактор бар:

  1. Отбасы;
  2. Сыртқы орта («көше»);
  3. Мектеп;
  4. Қоғам және жалпы қоғамдық мәдениет.

Демек, бала тәрбиесі ата-ананың, мектептің, қала берді жалпы мұсылман қоғамның ортақ ісі. Жаратушы Хақ Тағала мұсылмандардың ізгі істерде әрдайым тізе қосып, бірге жүзеге асырауларына үндеп былай дейді:

وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَىٰ ۖ وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ ۚ

«Ізгілік пен тақуалықта бір-біріңе жәрдемдесіңдер! Ал күнәлі істерде һәм дұшпандық жасап, шектен шығуда бір-біріңе болыспаңдар» Мәйда сүресі, 2-аят.

Халық нақылында: «Алтыға дейін патшадай сыйла, алтыдан кейін құлдай жұмса, он алтыда досындай сырлас» делінеді.

Ұлы Жаратушымыз былай дейді: «Балаларын толыққанды емізгісі келетін аналар толық екі жыл емізеді. Ананың азығы мен киімі шама-шарқынша баланың әкесіне міндет. Әркімге шамасы келетін нәрсе ғана жүктеледі. Ана да, әке де баланың себебінен зиян шекпесін. Сондай-ақ, мұрагер де сондай. Егер ата-ана өзара ризашылықпен кеңесіп, емшектен шығаруды қаласа, сонда екеуіне күнә жоқ. Ал егер балаларыңды (басқа әйелге) емізгілерің келсе, ақысын келсім бойынша төлеген болсаңдар, (бұл да) сендерге күнә емес. Алладан қорқыңдар да біліңдер! Расында Алла істегендеріңді толық көруші» Бақара сүресі, 233-аят.

Демек, ата-ана баласын толыққанды емізгісі келетін болса, екі жыл бойы емізуі тиіс. Ал ата-анасы тамақ жей алатын жағдайға келген баласын екі жылға толтырмай емшектен шығарып жатса, онда Алла Тағала айтқандай оларға күнә жоқ. Тек әуелі дәрігермен кеңесуді ұмытпаған жөн. Осыны есімізден шығармауымыз керек! Қазақтың мына: «Ел боламын десең, бесігіңді түзе», «Отан отбасынан басталады», «Атадан жақсы ұл туса, есіктегі басын төрге сүйрер. Атадан жаман ұл туса, төрдегі басын есікке сүйрер» нақылдары да, бала тәрбиесіне аса қатты мән берілуі керектігінің айғағы болып табылады. Қазіргі жасөспірім балалар теледидарға телміріп, одан қалса ұялы телефонға және компьютерлік атыс-шабыс, төбелес, тонау, т.б. ойындарға әуестігі басылар емес. Осы орайда: «Теледидар көрсе-көрсін, ұялы телефон және компьютер ойнаса-ойнасын, тек жыламаса, бұзықтық істемесе, босқа қаңғырмаса, әйтеуір мазамды алмай тыныш отырса болды»,- деген немқұрайлылықтан барынша сақтанып, бала тәрбиесіне баса назар аудару қажет. Перзентіңізге көңіл бөліп, оған ғибратты әңгімелер мен киссалар айтып берсеңіз, түптің түбінде еңбегіңіздің жеміс берері даусыз. Ал, енді сол немқұрайлылықпен жүре берсек ақыры не болмақ деп бір сәтке ой жүгіртіп көрдіңіздер ме?! Перзентіңіздің күн сайын алдынан түспейтін әлеуметтік желі мен ғаламтор және құрдымға апаратын құмар ойындар мен зиянды бағдарламалар жастардың сана-сезімі мен ақыл-ойын біртіндеп улап, неше түрлі қылмыстық әрекеттерге итермелеуі әбден мүмкін.

Жеткіншектер үшін ғаламтордың бір зиянды жағы, мұнда әр түрлі құмар ойындары, зиянды бағдарламалар да жетіп артылады. Алаяқтар мен хакерлер жастарды ғаламторға тәуелді етіп, бұлыңғыр қарым-қатынас, жыныстық байланыс жасауға шақырып, виртуальды әлемге қызықтырып, ақыл-ойы әлі қалыптаспаған ұл-қыздарымызды еліктіріп, есінен айырады. Әрине, кәзіргідей техникалық-ғылими прогресс дамыған заманда компьютердің, ғаламтордың дұрыс пайдалана білген адамға пайдасы зор. Ол-талас туғызбайтын ақиқат. Тек оған біздің көптеген жастарымыздың таным-түсінігі жетпей жататыны болмаса... Демек, компьютерде отырған адамның миының үштен бірі істемей тұрады, -дейді. Демек, ғаламтордың соншама зиянын естіп, біле тұра неге алдын алмасқа? Ол үшін не істеуіміз керек деген сұрақ туындары сөзсіз. Әрине оның жауабы бар. Олай болса, ұл-қызымыз иманды да ибалы болсын десек, өзімізге де, балаларымызға да адамзаттың асыл тәжі Пайғамбарымыздың (Алланың оған игілігі мен сәлемі болсын) өнегелі өмірінен ғибрат алуды және Алла Елшісінің (Алланың оған игілігі мен сәлемі болсын) өзін өмірлік өнеге ете білуді үйренейік. Бұл жөнінде Алла Тағала қасиетті Құран Кәрімде былай деп баян етеді:

لَّقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِّمَن كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا

«Шүбәсіз, Алла Елшісінде сендер үшін әрі Аллаға және ақирет күніне бар үмітін артқан (Алланы және ақирет күнін жан-тәнімен қалайтын) һәм Алланы көп еске алып, Оған көп құлшылық ететіндер үшін қай жағынан алсақ та теңдессіз үлгі-өнеге бар» Ахзаб сүресі, 21-аят.

Ендеше, Алла Тағаланың өзі сүйген Мұхаммед пайғамбарды (Алланың оған игілігі мен сәлемі болсын) балаларымыз жақсы көретін болса, онда Жаратушы Иеміз де оларды сүйетіні шүбәсіз. Ал, Алла сүйген ұрпақтан бақытты ұрпақ қайдан болсын!

Қорыта келе, Елбасымыздың: «Біз – тегіміз түрік, дініміз – Ислам екенін ұмытпаумыз керек. Ол үшін касиетті кітап Құран Кәрімді насихаттауды естен шығармауымыз керек»,-деген ұлағатты сөзін айтқым келеді. Пайғамбарымыздың (Алланың оған игілігі мен сәлемі болсын) өсиеттерінің бірінде: «Ешбір ата-ана өз баласына көркем әдептен артық сый-мұра қалдыра алмайды»,-делінген (Тирмизи). Даналарымыз айтпақшы: «Атадан үш ұл туады: «Бірі атадан өте туады. Бірі жете туады. Енді бірі кері кете туады».

Ендеше, Алла Тағала бізге атадан жасық туатын емес, атадан асып туатын ұлағатты ұл мен инабатты қыз тәрбиелеуімізді нәсіп еткей!

Денисов аудандық «Жұма» мешітінің

бас имамы Байшев Болатжан Ғалымұлы

Сұрақ қою

Security code


Ғибратнама

барлық мақалалар

Медиа

барлық басылымдар
Сайт құрастырушысы — Иником