Главный имам, Верховный муфтий, Религиозная карта

Бас мүфти блогы

Намаз - время намаза

{{timings.fadzhr}}
{{timings.voshod}}
{{timings.zuhr}}
{{timings.asr}}
{{timings.magrib}}
{{timings.isha}}
Таң намазы
Күннің шығуы
Бесін намазы
Екінді намазы
Ақшам намазы
Құфтан намазы
Қазақстанның діни интерактивті картасы
Миләди
Хижри
Super User

Super User

Среда, 23 Июль 2014 00:00

Дін мен дәстүр

Әлхамдулилла, ата-бабамыз сан ғасырлардан бері аңсап өткен тәуелсіздікке қол жеткізудің арқасында асыл дініміздің қайнар бұлақтарымен қайта қауышып жатырмыз. Халқымыз дербестікпен бірге дәстүрлі мәдениетіне, тілі мен дініне толыққанды ие болып, оларды заманға сай дамытуға мүмкіндік алды. Өшкеніміз жанып, ұмытқанымыз жадымызда жаңғырды. Мұның барлығы Қазақ елінің ұстанған бағыт-бағдарының дұрыстығын, ата-баба жолынан айнымағандығын білдіреді.

Әлемдердің Раббысы Алла тағалаға сансыз мақтаулар мен мадақтар, сүйікті пайғамбарымыз Мұхаммедке (с.ғ.с.) салауаттар болсын!

Рамазан мейірім, молшылық айы болса, сол қасиетті айдың маңызын Қадір түні тіпті мәнді ете түседі. Алла тағала айлардан – Рамазанды, күндерден – жұманы, түндерден Қадір түнін артық еткен. Бұл түнде әлем мұсылмандары үшін өмірлік қағиданың негізі болып табылатын қасиетті Құран Кәрім Хазіреті Пайғамбарымызға (с.ғ.с) түсіріле бастаған. Қасиетті Құран Кәрімнің «Қадір» сүресінде: «Қадір түні мың айдан қайырлы», – делінген. Бұл түнде періштелер жерге түседі.

Қадір – бойға рух, санаға нұр құятын ерекше түн. Сондықтан осы түнді барлық мұсылмандар құлшылықпен өткізіп, отбасының амандығын, елдің тыныштығын тілеп дұға жасайды. Қадір кешін құлшылықпен өткізген адам үлкен сауапқа кенеліп, екі дүниенің қуанышына бөленеді.

Алла тағала бір ай бойы ұстаған оразаларымыз бен Қадір түнінде жасаған дұғаларымызды, тілектерімізді қабыл еткей! Еліміз аман, жұртымыз тыныш болғай! Әрбір отбасына бақыт, береке тілеймін! Көп ұлт пен ұлыстың тұрағына айналған Отанымыздың бірлігі мен ынтымағы арта бергей! Әмин!

muftyat.kz

Понедельник, 21 Июль 2014 00:00

Бас мүфти Түркияға іс-сапармен барды

Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, Бас мүфти Ержан қажы Малғажыұлы мен наиб мүфти Серікбай қажы Ораз Түркияға іс-сапармен барды.

Бас мүфти Ержан қажы Малғажыұлы Ыстамбұл қаласында өтіп жатқан мұсылман елдерінің мүфтилері мен Ислам әлемінің ғалымдары бас қосқан конференцияға қатысты. Келелі кездесуді Түркияның примьер-министрі Режеп Тайып Ердоған ашып берді. Бұл жолғы іссапар үлкен маңызға ие. Конференцияда қазіргі уақытта күрмеулі мәселеге айналған Ирак пен Сириядағы жағдай талқыланды. Ислам әлемінің ғұламалары бас қосқан жиын«Әлемдік Ислам ғалымдарының бейбітшілік, ұстамдылық және саналылық бастамалары» деген атпен 17-19 шілде аралығында өтеді.

Кездесу барысында Бас мүфти Ержан қажы Малғажыұлы Түркия Республикасының Президенті Абдолла Гүлмен кездесіп, Рамазан айының құрметіне жайылған ауыз ашар дастарханына қатысты. Басқосуда бауырлас елдердің ынтымақтастық бағытында қарым-қатынасы, рухани саладағы келісім шаралары сөз болды. Бүгінде қазақстандық діндарлар Түркияның «Хасеки» университетінде білім алуда.

Ислам үмбетінің ғалымдары әлемдегі бейбітшілік пен тұрақтылықты нығайтуға дін қайраткерлерінің үлкен үлес қосуы аса маңызды, жауапкершілігі жоғары жұмыс екенін басты назарда ұстауда.

474874 1405676382 890 530 0

522858 1405676380 890 530 0

www.muftyat.kz

Рамазан игі істерді мейлінше көптеп жасайтын ай. Себебі, бұл айда жасалған әрбір игі іс үшін берілер сауап та көлкөсір. Пайғамбарымыз (с.а.у.) хадисінде: «Осы айда Аллаға бір ізгі қасиетпен жақындаған жан басқа уақытта парыз орындағандай. Ал осы айда парыз амалын орындаған адам басқа уақытта жетпіс парыз орындағандай» - деген екен. Әрбір мұсылман баласы игілікте теңдесі жоқ бұл айда барынша Ұлы Иесіне жағатын істерде болатыны рас. Қасиетті айдың құрметіне елімізде атқарылып жатқан қаншама қайырымды істердің куәсі болудамыз. Солардың бірқыдыруы Қарабалық елінде де атқарылуда. Мысалы: Берекелі айдың қарсаңында көпшіліктің есіне салу мақсатында ауданның көрнекі жерлері мен мешіт аулаларына жамағатты мейлінше ізгілікке жетелейтін екі тілде құттықтау банерлері орнатылды.

Алладан әр ісінің жақсылығын сұраушы мұсылман қауымы әрдайым сауапты істерге асығады. Рамазан айында ораза ұстау арқылы адамдардың бір-бірімен аралас-құраластығы артатыны белгілі. Барша мұсылманның бір уақытта ауыз бектіп, ауызашар уақытын бірге өткізуі, сәресіге тұрып, тарауық намазын жамағатпен оқуы, Қадір түнін қарсы алып, Айт мерекесін бірге атап өтуі өзара бауырластықты нығайтып, шынайы сүйіспеншілікті арттырады.

Пайғамбарымыз (с.а.у.) өз хадисінде: «Кімде-кім ораза ұстаған жанды ауызашарға шақырып тамақ беріп аузын аштырса – ораза ұстаған адамның алатынындай сауап алады. Аузы берік адамның сауабынан да еш нәрсе кемімейді» деген өсиетін өнеге тұтқан Қарабалық ауданының мұсылман жамағаты «Ғашура ана» мешітінің асханасында дастархан жайып, ораза ұстаушылар мен әртүрлі саладағы қызметкерлерге және мұқтаж отбасыларға арнап ауызашар беру үрдісі дәстүрге айналған.

Ал биылғы жылдың алғашқы ауызашар мәзірі Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, Бас мүфти Ержан қажы Малғажыұлы хазреттің атынан берілді. Оған Қарабалық ауданының жұртшылығы және аудан әкімі Алмат Исмағұлов қатысып аудан халқын ізгі айдың келуімен құттықтаған болатын. Содан бері «Ғашура ана» мешітінде ауызашар дастархандары кезекпен жайылып келеді. Жақында көршілес Федоровка ауданындағы «Жиентай қажы» мешітінің жамағаты арнайы ауызашар дастарханымызда қонақта болып, берекелі айдың адамдар арасында тек қана мейірім мен игілік әкелетініне куә болдық.

Сондай-ақ, Рамазан – қайырымдылық айы. Бұл айдағы игі амалдың, қайырымдылық көмектің сауабы сансыз. Қазақстан діни басқармасының төрағасы Ержан қажы Малғажұлы «Рамазан – тәлім мен тәрбие, жасаған жақсылықтардың сауабы еселеніп жазылатын, Жаратушы Иеміздің жарылқауына, рақымына бөленетін ай. Олай болса, Алланың теңдессіз сыйына ізгі де, қайырымды іс-әрекеттерімізбен қол жеткізуде аянып қалмайық! Имандылығымызды күшейте түсейік!» деп Үндеу тастаған болатын. Аудан мешіті ұжымының ұйымдастыруымен бұл игі бастамаға да өз үнін, үлесін қосып, халыққа үлгі көрсетіп келе жатқан ел азаматтары да баршылық. Ай бойы қайырымдылық акциясын өткізу жарияланып мешітіміздің ұйымдастыруында көпбалалы, тұрмысы төмен отбасыларға азық-түлікпен қайырымдылық көмек көрсетілді. Бұл игі шара әлі де болса жалғасын табатын болады дейді мешіт имамы Төлеген қажы Арғынбайұлы.

Ендеше, Алла Тағаладан мұсылман жамағатына жауабы мен сауабы қатар келген ұлық Рамазан айын лайықты түрде атқаруға жәрдем тілейміз!

20140709 230816

SAM 0026

Динара Өтешова
«Ғашура ана» мешітінің баспасөз қызметі

Қасиетті дініміз жер бетіндегі халықты ұлтына, түр-түсіне қарамай береке-бірлікке шақырғанына бірнеше ондаған ғасыр өтті. Кешегі Кеңес заманында дініміз қуғынға түсіп, талай діни шамшырақтарымыз жазықсыз жапа шекті.

«Киелі зат иесіз болмас» деген. Асыл дініміз ел тәуелсіздігімен ортаға қайта оралды. Осыдан 28-30 жыл бұрын о дүниелік адамның жаназасын оқитын діни сауатты адамда болмағаны анық.

Аллаға шүкір, бүгінде Ислам діні күн санап өркен жайып келеді. Мешіттер мен медреселер бой көтерді. Халқымыз, әсіресе жастарымыз имандылыққа бет бұрды. Адалдыққа, қайырымдылыққа, береке-бірлікке, достыққа, имандылыққа шақырған діни үгіт-насихат жақсы жолға қойылған.

Кешегі соғыс кезінде, одан кейінгі қиын кезеңдерде біздің қазақ халқының береке-бірлігі, ағайынға жаны ашу, қайыр-қайырымы мол еді. Тіпті діні басқа өзге ұлтты да бауырына тартып, бір үзім нанын бөліп бергенін көзіміз көрді.

Ол кездерде кісі ақысын жеу, қайыр жасамау күнә саналатын. Өкінішке орай, бүгінде басымыз бүтін, жағдайымыз жақсы, отбасымыз аман бола тұра қоғамда кездесетін өзгені емес, өз басын, өз құлқұнын ойлаушылар саны көбейіп келеді.

Жағдайы жоқ қаріп-қасірге, жетім-жесірге көмектескеннен гөрі, орынсыз шығын шығарып, мақтаншылықпен атын шығаруды артық көретін мұсылман баласын көргенде қарның ашып, көңілің қалады.

Алаш көсемі Әлихан Бөкейхановтың мына бір сөзі ойға оралады. Ол қажылыққа бірнеше мәрте барған Қарқаралық азаматтарға: «Басқа елдің қарып-қасірін жарылқағанша осы өз еліңдегі жоқ-жұқаналарды неге жарылқамайсың» деп айтқан екен. Жағдайы бар адам Алланың ризалығы үшін мүмкіндігі шектеулі, қаржысы аз, бала-шағасы көп адамға көмектессе қасиетті Рамазан айында үлкен сауап болар еді.

Асыл дінімізді құрметтейік, береке-бірлігімізді сақтайық. Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, Бас мүфти Ержан қажы Малғажыұлы хазреттің Қасиетті Рамазан айына байланысты халыққа үндеуі тек бір күннің, бір айдың үлесінде қалмай, келешекте оқу орындарында, қоғамдық ұйымдарда, қарттардың кеңестерінде талқыланып, түсіндіріліп жатса имандылық жолындағы ісіміз алға баса берер еді.

Шөптібай Байділдин,
Арқалық қаласының құрметті азаматы

Бас мүфти Ержан қажы Малғажыұлының қасиетті Рамазан айындағы үндеуінде елдің көкейінде жүрген көп жайлар айтылған. Елдің тыныштығы ең басты құндылығымыз екені баршамызға аян. Үндеуде - Алла Елшісі ( с. ғ.с.) мұсылмандықтың іргесін бірлікпен бекемдегенін, қаншама жұрттың жер бетінен жоғалып, тегі мен тұтастығынан айырылуының басты себебі – бауырмалдықтың болмауынан екендігін дөп басып айтқан.

Халқымыздың: «Байлық – байлық емес, бірлік – байлық», - деген нақыл сөзі де осының айғағы. Сонымен қатар көрнекті дін қайраткерінің 2014 жылды «Дін мен дәстүр» жылы деп жариялауы көңіл қуантады. Ұлттық табиғатымызбен сабақтас шариғаттағы мәзһабымыз бен сан ғасырлық тарихы бар діни дәстүрлерімізді қалпына келтіру, қазақтың ұлттық құндылықтарын дәріптеу арқылы дәстүрлі ислам дінінің дамыту қазіргі ең өзекті мәселе.

Бұл маңызды мәселе де біртіндеп қалыпқа түсіп келе жатқанын үндеудің негізгі мақсаттарынан аңғаруға болады. Қазақ қашаннан діндар халық, сан ғасырлық тарихына көз салсақ, дәстүр мен дінді бірінен бірін алыс ұстамаған, керісінше құстың қос қанатындай тең ұстаған.

Берекелі Рамазан айының тәлім-тәрбиеге толып тұрғандығын, жасаған жақсылықтарының сауабы еселеніп, Жаратқан Иеміздің жарылқауына ие болатын ай екендігін назарымыздан бір сәтте шығармауымыз керек.

Рамазан айында қоғамдық көліктердің жол ақысы арзандатылса, күнделікті тұтынатын заттарға жеңілдіктер жасалса, асханаларда ауызашар мезгілінде қайырымдылық істер ұйымдастырылса, ұжымда, құрылыс салаларында ауыз бекіте жүріп, жұмыс істейтін бауырларымызға құрмет көрсетілсе деген ұсыныстар өте орынды.

Осы жылғы қасиетті Рамазан айындағы Бас мүфти Ержан қажы Малғажыұлының үндеуінде елдің көкейіндегі көп сұрақтарға нақты жауап бар дер едім.

Тек ел болып дәстүрлі Ислам дінінің өрістеуіне үлес қосайық! Жаратқан Иеміз ұстаған оразаларымызды, құлшылық ғибадаттарымызды сауаптан жазсын!

Тоба Өтепбаев,
Арқалық қаласы

Өзге мұсылман бауырларым секілді мен де Қазақстан мұсылмандары діни Басқармасының төрағасы, Бас мүфти Ержан қажы Малғажыұлының «Иманымыз бен бірлігімізге бекем болайық!» деп аталатын үндеуін оқып шықтым. Оның мәні мен маңызы ерекше екендігі сөзсіз.

Қазақстан әлемге танымал мемлекет. Жер бетіндегі барлық мұсылман елдері біздің республикамызда атқарылып жатқан игі істерге әрқашан да дән риза. Алдағы уақытта да халықтар арасындағы достық пен ауызбірлікті нығайтуға бәріміз де өзіміздің лайықты үлесімізді қоса беруіміз керек.

Бас мүфти жас та болса өзінің көп оқып-тоқығанын халыққа әбден дәлелдеді. Үстіміздегі жылды «Дін және дәстүр» жылы деп жариялауының өзінде де түсінген адамға терең мағына жатыр. Көрнекті дін қайраткерінің осы тақырыптас кітабы да әрбір мұсылманның құнды дүниесі екендігі даусыз.

Рамазан мұсылман үшін өте қасиетті ай. Сол себептен әрбір мұсылман Ержан қажы Малғажыұлының үндеуіне қолдау көрсетіп, қалтасы қалың жігіттер мен кәсіпкерлер Ораза кезінде жетім-жесірге, көмекке мұқтаж жандарға қайырымдылық жасаса нұр үстіне нұр болар еді.

Мырзағали қажы Ғабдуллин, Қостанай қаласының тұрғыны, абыз ақсақал

Көрнекті дін қайраткері, Қазақстан мұсылмандары діни Басқармасының төрағасы, Бас мүфти Ержан қажы Малғажыұлы хазреттің «Иманымыз бен бірлігімізге бекем болайық» деп аталатын қасиетті – Рамазан айына байланысты үндеуі бәріміздің көңілімізден шықты.

Сондықтан онда айтылған ой-толғамдарды толығымен де қолдаймын.

Еліміз тәуелсіздік алған жылдары дініміз қайтадан арамызға оралды. Өңірімізде мешіттер саны да едәуір көбейді.

Өзім қазақы елді-мекенде өстім. Жастайымыздан жалпы діннің кімді адамгершілікке, кісілікке үндейтіндігін білеміз.

Рамазан – шынында да қайсы мұсылман үшін қасиетті ай. Бұл кезде қолдан келгенше жетім-жесірге, көмек мұқтаж жандарға қол ұшын берген абзал.

Сондай-ақ, ақ сақалды қарттарымыз, ақ жаулықты аналарымызды қамқорлыққа бөлеп жатсақ нұр үстіне нұр емес пе.

Бас мүфти ораза кезінде қоғамдық көліктерде жол ақысы арзандатылса деген пікірі де өте орынды. Бұл ретте ұлтмыздың ұйытқысы болып отырған Оңтүстік Қазақстан облысындағы бауырларымыздың бастамасы бәрімізге өнеге.

Өйткені Шымкентте Ораза кезінде қоғамдық көлікте жұртшылық тегін жүреді екен дегенді естідім. Оразаның ерекшелігін Қостанайлық ағайындар да түсінеді. Осы қасиетті айда өткізілетін той-жиындарда арақ-шарап қойылмайды.

Үлкен тойларды Оразаға дейін өткізу де дәстүрге айналды.

Сапар Әбілкәкімтегі,
сатирик-жазушы,
Қостанай қаласы

Қасиетті Рамазан айына байланысты Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының төрағасы, Бас мүфти Ержан қажы Малғажыұлының халыққа үндеуі жарияланған болатын. Үндеудегі басты мәселе: иманымыз бен бірлігімізге бекем болу жайы айтылады.

Жер басып жүрген жандардың қай-қайсысы да Жаратқаннан денінің саулығын, болашағының жарқын, өмірінің тыныш болғанын тілейді. Осындай адамдар тілегінің орындалуы үшін ең алдымен бірлік керек. «Бірлік бар жерде тірлік бар» дегенді қазақ сонау ерте заманнан-ақ айтқан.

Бір әулеттің отбасында берекелі тіршілік болып, дәулетті күн кешіп жүргенде сол үйдің отағасына Қыдыр ата аян беріп: «Мен сіздерден кетемін, бірлігі бар жандарды іздегім келеді. Енді бір тілек тілеңдер соныңды орындап кетейін» десе керек.

Содан жаңағы отағасы бар балалары мен келіндерін, ағайын-туыстарын жинап: «Бізге бақ болып қонған Қыдыр кететінін айтып, бір тілек тілеңдер, соны орындап берейін деген еді, соған бастарыңды қосып: «не айтамыз, нендей тілек тілейміз» -деп сұрағалы отырмын дейді.

Әркім әртүрлі пікір айта отырып, бір тұжырымға келе алмапты. Сол кезде жас келіндердің бірі: «Ата, біздің бірлікте болуымызға арналған тілек тілеңіз» депті. Содан жиналған барша ағайын осы пікірге қосылады. Отағасы Қыдыр атадан: «Бізге бірлік бер, бірлігіміздің артуына көмектесіңіз»-десе керек.

Сонда Қыдыр ата: «Егер сендер бірлікті қалап, әулеттеріңде бірлік болуын қаласаңдар, мен ешқайда кетпеймін»-депті. Осы аңызға құрылған әңгімеде шындық бар. Бірлігі жарасқан отбасында байлық та, береке де, тіршіліктегі қалаған не бір қажеттер де болады.

Бірлік – бар байлықтың, бар игіліктің көзі екен. Қазақ елінде жүзден астам ұлт пен ұлыс өкілдері тіршілік етіп, тату-тәтті өмір кешуде. Бұл салада елдің ынтымақты бейбітшілікте болуына елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың жүзеге асырып жатқан сындарлы саясатының берері көп.

Тәуелсіздік алғаннан кейін еліміздегі дінге ерекше көңіл бөлінді. Қазақстанда әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің съезі өтті. Тұңғыш рет Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің I съезі 2003 жылы Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың бастамасымен шақырылған болатын. Съездің мақсаты – діндер мен мәдениеттер арасындағы жаһандық диалогты баянды ету, діни қауымдар арасындағы өзара түсіністік пен құрметті тереңдету еді. Осыншама атқарылған жұмыстардан түйгеніміз дінаралық келісім – ел бірлігін арттырады. Тұтастығымыздың тұғыры да дінаралық келісімнің берген жемісі екені белгілі.

Қасиетті Қазақ еліне Алла Тағаланың қисапсыз сыйы Тәуелсіздік келгеннен кейін халықтың имандылығын еске түсіретін көптеген игі істер жүзеге асуда. Елімізде түп-тамырымен жойылған мешіттер қайта көркейіп, көптеп салынып, қала мен даладағы ақ тілеулі мұсылмандар бір Аллаға иман келтіріп, ғибадат жасауға бар ықыласымен, таза көңілімен кірісе бастады.

Жамағат Ислам дінімен қайта қауышты. Бұл ретте мешіттердің атқарып жатқан жұмыстары ұшан-теңіз. Қаламыздағы мешітте бір уақыттарда діни жоғары сауаты бар бірде-бір адам болмаса, бүгіндері білімді де білікті имам Бектұрсын Торғайбайұлы бастаған арнайы оқу орнын тәмамдаған жастар қызмет атқаруда. Осы азаматтардың белсенді жұмысының нәтижесінде мешітке келуші жамағаттар, әсіресе жастар қатары көбейе түсуде.

Жаратушы Құдай Тағала біздерге көптеген игіліктер берген ғой. Мына жасап жатқан ғұмырымыз, татып жүрген дәм-тұзымыз Алланың бізге берген игілігі, жақсылығы. Осылардың шүкіршілігі үшін Жаратқан иемізге жалбарына, құлшылық етуіміз қажет емес пе?..

Әрине, қаншалық ғибадат етсек те Алланың бізге берген нығметтерінің шүкіршілігін өтей алмаймыз. Құлшылық жасау үшін де білім керек қой. Ал, білімді үйретіп, дінді насихаттау орталығы мешіт деп білеміз. Бұл күндері мешіт қызметкерлері қала халқымен арнайы кездесулер өткізіп, дініміздің құндылықтарын насихаттап, ұғындыруда.

Қалалық баспасөзде мақалалары жарияланып, жергілікті телеарна арқылы имандылық, тәлім-тәрбие уағыздарын айтып, көрерменнің сауалдарына жауап беруде. Мешітімізден уағыз тыңдаумен қатар жерлестеріміз қасиетті сапар – қажылыққа да баруда. Былтырғы жылдың өзінде шағын қаламыздан 10 адам қажылық парызын өтеп келді.

Рухани жаңару айы Рамазанның да ортасын асып қалдық. Ораза – Алла мен адамның арасындағы риясыз құлшылық, тек Раббымыздың разылығын көздейтін ұлық ғибадат. Жан дүниеміз бен мінез-құлқымызды жақсылыққа тәрбиелейтін құлшылық айында мешітіміздегі игі істер бұрынғыдан да белсендірек жүргізілуде.

Оразаның алғашқы кешінде қала әкімі Ғазиз Ерболатұлы көпшілік қауымға ауыз аштырып, ізгі істің бастамашысы бола білді. Жылма-жыл ауызашар берушілердің де қатары көбейіп, кезекке тұруда. Бұл да болса қала халқының ата дінімізге деген құрметі мен сенімі.

Түнжарымда тарауық намазына келіп-кетуші жамағатты үйлеріне жеткізіп салу үшін де арнайы автобус көліктері ұйымдастырылды. Биыл екінші жыл қатарынан Рамазан айында Түркия елінен арнайы Құран қари келіп, Хатым түсіруде. Міне, ниеттерін түзеп, тілектерінің қабыл болуына шын жүректен бір Аллаға жалбарынған жандардың бүгінгі істері осындай.

Аталмыш жәйттерді көріп біз дініміз Исламға деген құштарлықтың артып келе жатқанына қуанамыз.

Еліміз өркендеп, дініміз көркейе берсін демекпін.

Хамит Досжан, зейнеткер,
Арқалық қаласы.

Ғибратнама

барлық мақалалар

Медиа

барлық басылымдар
Сайт құрастырушысы — Иником